ایذاء در لغت، قرآن و حدیث

در لغت

ايذاء ، از ريشه «أذى» به معناى آزار رساندن به ديگرى است . ابن فارس مى گويد :

الهَمزَةُ وَ الذّالُ وَ الياءُ : أصلٌ واحِدٌ ، و هُوَ الشَّى ءُ تَتَكَرَّهُهُ و لا تَقِرُّ عَلَيهِ .[۱]

همزه و ذال و ياء ، يك اصل[۲]است و آن ، چيزى است كه از آن نفرت دارى و آن را نمى پذيرى .

راغب مى نويسد:

الأَذى ما يَصِلُ إلَى الحَيَوانِ مِنَ الضَّرَرِ ، إمّا فى نَفسِهِ أو جِسمِهِ أو تَبعاتِهِ دُنيَوِيّا كانَ أو اُخرَوِيّا .[۳]

أذى ، زيانى است كه به جاندار مى رسد ، به جانش ، يا به جسمش ، يا به پيامدهاى دنيوى و يا اخروى اش .

ايذاء ، در قرآن و حديث

در قرآن و حديث ، كلمه «أذى»:

گاه به معناى ايجاد مزاحمت براى ديگران و تجاوز به حقوق آنان مى آيد ، مانند :

« وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَـتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُواْ .[۴]

و كسانى كه مردان و زنان مؤمن را بدون آن كه گناهى كرده باشند ، مى آزارند ...»  .

گاه به معناى اجراى قانون الهى درباره مجرم ، به كار مى رود ، مانند :

« وَالَّذَانِ يَأْتِيَـنِهَا مِنكُمْ فَـآذُوهُمَا .[۵]

و از ميانتان ، آن دو تن را كه مرتكب زشتكارى مى شوند ، آزار دهيد [ و قانون را درباره شان اجرا كنيد ]» .

گاه به معناى تحمّل رنج در راه انجام دادن وظيفه آمده است ، مانند :

« فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَـرِهِمْ وَأُوذُواْ فِى سَبِيلِى وَقَـتَلُواْ .[۶]

و كسانى كه هجرت كردند و از خانه هايشان بيرون رانده شدند و در راه من آزار داده شدند ...»  .

و گاه به معناى ناراحتى و رنج طبيعى آمده است ، مانند :

« وَيَسْـالُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذىً .[۷]

و از تو درباره حيض مى پرسند . بگو : آن ، رنجى است»  .

و نيز اين آيه :

« فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِى أَذىً مِّن رَّأْسِهِى .[۸]

و هر كس از شما بيمار باشد يا در سرش ناراحتى اى داشته باشد ...»  .