اسنى المطالب فى مناقب سیدنا على بن ابى طالب(ع)

احادیثی که عالمی سنی در فضیلت امام علی(ع) جمع آوری کرده است.

عمده نوشته های ابن جزری، شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد بن یوسف (۷۵۱-۸۳۳ق )، در موضوع علم قرائت است؛ اما در میان آثار وی، کتاب های روایی نیز به چشم می خورد که کتاب های الحصن الحصین و أسنی المطالب از آن جمله است. کتاب أسنی المطالب مجموعه اى از احادیث در فضیلت امیرالمؤمنین (ع) است كه از طریق راویان و منابع اهل سنت نقل شده و ابن جزرى آنها را جمع آورى كرده است.

نام اصلى اثر روشن نیست، اما كسانى كه آن را منتشر كرده اند نامى برگرفته از مقدمه مؤلف براى آن برگزیده اند، از این رو عنوان کتاب در چاپ های مختلف اندکی باهم تفاوت دارد: فهذه أحادیث مسندةٌ مما تواتر و صحّ و حسُن من أسنى مناقب الأسد الغالب، مفرق الكتائب و مظهر العجائب، لیث بن غالب أمیرالمؤمنین أبی الحسن علی بن أبی طالب كرم الله وجهه...

مؤلف با تأکید بر اینکه روایات این کتاب را از مشایخ ثقات خود نقل می کند؛ نخستین روایت را به نقل از قاضى عزالدین ابو عبدالله محمد بن موسى بن سليمان انصارى از احمد بن حنبل چنین آورده است: ما جاء لاحد من اصحاب رسول الله صلى الله عليه و سلم، من الفضائل ما جاء لعلى بن أبى طالب رضى الله عنه.

روایت دوم «من كنت مولاه فعلى مولاه، اللهم و ال من والاه، و عاد من عاداه» است که دوازده بدری گواهی داده اند که از آن را از رسول خدا صلی الله علیه وآله شنیده اند.

کتاب بنا به شمارش طهطاوى، شامل ۹۵ حدیث است كه همه آنها با بیان سلسله كامل اسناد نقل مى شود.

بخشى از این اخبار به نقل از خود آن حضرت از رسول خداست اما در این میان روایاتى كه از نظر شیعه نادرست است هم آمده است، مانند روایتى كه شیخین را بزرگ پیران بهشت مى داند؛ از آن روست که تمام منابع نویسنده کتب علمای اهل سنت است.

مؤلف پس از نقل هر روایت، ضمن اشاره به منابع آن، به درایت و جرح و تعدیل راویان توجه داده و در این باره به تفصیل گراییده است؛ بنابراین كتاب حاضر فقط نقل روایت نیست و اظهارنظرهای مؤلف را هم در بر دارد. به عنوان نمونه دربارۀ روایت دوم (من كنت مولاه فعلى مولاه...) چنین گفته است: «هذا حديث حسن من هذا الوجه، صحيح من وجوه كثيرة تواتر عن امير المؤمنين على، و هو متواتر ايضا عن النبى صلى الله عليه و سلم، رواه الجم الغفير عن الجم الغفير...».

چاپ های اسنی المطالب

چاپ مطبعه میریه مکه به سال ۱۳۲۴ق؛
چاپ محمدهادی امینی، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی علیه السلام العامة، ۱۴۰۲ق، اصفهان؛ امینى، در پاورقى هاى مفصل این اثر، آدرس احادیث را استخراج و همچنین شرح حال مختصرى از راویان و منابع شرح حال آنان را ذكر كرده و در مواردى روایات را نقد کرده است.
چاپ محمد باقر محمودى با عنوان «اسمى المناقب فی تهذیب اسنى المطالب فی مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع)، تألیف محمد بن محمد جزری شافعى»، ۱۳۶۱ش / ۱۴۰۳ق؛
تحقیق و تصحیح على احمد عبدالعال الطهطاوى با عنوان «مناقب الأسد الغالب، ممزق الكتائب و مظهر العجائب، لیث بن غالب أمیرالمؤمنین أبی الحسن علی بن أبی طالب»، دارالكتب العلمیه، ١۴٢۶ق، بیروت. در ادامه این چاپ كه با مقدمه و تصحیح على احمد عبدالعال الطهطاوى صورت گرفته، كتاب خصائص امیرالمؤمنین (ع) از نسائى نیز درج شده است. آنگونه كه پیداست طهطاوى نسخه اى خطى در اختیار داشته كه غیر از نسخه چاپ مكه است كه مرحوم امینى هم از آن بهره برده است. البته اشتباه چاپ بیروت كه بر روى جلد كتاب، مؤلف را محمد بن عبدالله بن جزرى ثبت كرده و مرگ او را بعد از سال ۶۶٠ نوشته، سبب اشتباه مى شود. در حالى كه همگان مرگ وى را به سال ٨٣٣ ثبت كرده اند.

منابع:

دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل ابن جزری، نوشتۀ احمد پاكتچى ؛ کتابخانۀ دیجیتال نور؛ سایت lib.ir؛

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی