أعلام الدین في صفات المؤمنین

با تمسک به احادیث اهل بیت(ع) پاره ای از آداب دینی را بیان کرده است.

شالودۀ اصلی کتابهای حسن بن ابو الحسن علی بن محمد دیلمی از علمای قرن هشتم، وعظ و ارشاد و نصیحت است. از همان است که در مقدمۀ کتاب اعلام الدین در سبب تألیف کتاب می گوید: کمی از بسیارِ آداب دینی را تحریر کردم .... تا اینکه تذکر و هشداری بر خودم و راهگشا و عبرتی بر آنکه بعد از من می ماند باشد.

کتاب بعد از مقدمه ای در سبب تألیف و تأکید بر عدم التزام مصنف به ذکر اسانید روایات به علت شهرت روایات نزد علما، با فصلی دربارۀ دلیل بر حدوث انسان و اثبات آن آغاز می شود. بعد از آن پرسش و پاسخی دربارۀ شناخت خدا و مباحثی در توحید آمده است. به طور کلی می توان منقولات اعلام الدین را چنین دسته بندی کرد:

مؤلف از نهج البلاغه بسیار نقل کرده است.
روایات و سخنان و اشعار بسیاری از کتب دیگر به صورت کامل نقل کرده است از جمله: ثواب الأعمال شیخ صدوق (د ۳۸۱)؛ کنز الفوائد کراجکی (د ۴۴۹)؛ امالی طوسی (د ۴۶۰)؛ مجموعه ورام ابن ابی فراس (د ۶۰۵).
دو کتاب را به صورت کامل نقل کرده است: یکی کتاب «البرهان علی ثبوت الإیمان» ابی صلاح حلبی. از این کتاب جز در اين كتاب در جایی اثری نمانده است. دوم «الأربعون الودعانی» ابن ودعان موصلی.
گاهی مؤلف بعد از نقل عباراتی از دیگران توضیح یا تکمله ای بر آن افزوده است.

عدل الهی؛ لطف الهی در نصب امام؛ برخی از دلایل عصمت انبیا؛ وجود امام و وجوب عصمت او؛ عصمت دوازده امام و غیبت حضرت حجت علیهم السلام؛ راه اثبات احکام شرعیه و ثواب و عقاب از البرهان ابی صلاح حلبی است.

سخنانی از امیر المؤمنین و امام رضا علیهما السلام در توحید؛ تفسیر سورۀ اخلاص؛ ادله ای در حدوث عالم و اشعاری در توحید بخشهایی از کتاب را دربارۀ توحید تشکیل می دهند.

روایاتی در فضل علم، آیات مدح علم و علما؛ تقسیم امیر المؤمنین علیه السلام جویندگان علم را؛ علمای مذموم، مدح علما و وصیت لقمان به فرزندش بخشهای دیگری از کتاب هستند.

روایاتی در عظمت قرآن؛ خطبه امام امیر المؤمنین در فضلیت قرآن؛ صفات مؤمن؛ صفات شیعه؛ کمال مؤمن؛ وصایای رسول خدا به امیر المؤمنین علیهما السلام؛ شیعه از زبان امیرالمؤمنین علیه السلام؛ تأویل برخی از آیات قرآن کریم؛ ذکرغنی و فقیر؛ روایاتی در رزق؛ موعظه امام سجاد علیه السلام طاوس یمانی را؛ ذکر دنیا؛ یاد مرگ؛ حقوق برادری؛ وصیت امیر المؤمنین به نوف بکالی؛ سخنانی از ابوذر؛ احتجاج امام صادق علیه السلام بر ابن ابی العوجا؛ وصایای امام صادق به شیعیان؛ محاسبه نفس؛ اقسام علما؛ وصیت امیر المؤمنین به امام حسن علیهما السلام؛ نامۀ رسول خدا به بعضی از اصحاب و سخنانی از ائمه (امام حسن مجتبی تا امام حسن عسکری علیهم السلام) از دیگر مطالبی هستند که بیش از نصف کتاب را شکل می دهند.

در ادامه بیشتر به ثواب و عقاب اعمال توجه شده و فقراتی از تورات و انجیل و زبور؛ اربعین ابن ودعان؛ روایات خضر؛ ثواب اعمال سه ماه رجب، شعبان و رمضان؛ منافع مسواک؛ منافع خضاب؛ منافع شستن سر به خطمی و ... آمده است.

پایان کتاب فصولی در بشارت مؤمن به هنگام مرگ؛ بشاره شیعه به هنگام مرگ؛ ثواب ادخال سرور در دل مؤمن؛ حسن ظن به خدا و کرامات مؤمن به هنگام مرگ و بعد از آن است.

شایان ذکر است که افزون بر سخنان و اشعاری از بزرگان و دانشمندان، مؤلف اشعاری نيز از خود آورده است.

کتاب «أعلام الدین في صفات المؤمنین وکنز علوم العارفین» به خاطر اهمیتش از مآخذ بحار بوده است. افزون بر علامه مجلسی (د ۱۱۱۰)، شاگردش - امیر محمد اشرف (د ۱۱۴۵)- در فضائل السادات بسیار از این کتاب نقل کرده است.

چاپ اعلام الدین

جز چاپ انتشارات مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث قم در سال ۱۴۰۸ق نسخه چاپى د يگرى و ترجمه اي نيافتيم.

منابع:

ذریعه شیخ آقا بزرگ تهرانی؛ مقدمۀ آیة الله مرعشی بر ارشاد القلوب دیلمی؛ مقدمۀ مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث بر چاپ أعلام الدین؛ lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی

تازه ها

پربازدیدترین ها

أعلام الدین في صفات المؤمنین

اين صفحه را برای دوستان خود ارسال کنيد