(12)
ايران و قضيه ايران ۱
1889م
لرد كرزن با همه طنز و كنايه هايى كه نسبت به ايرانيان آورده، پاره اى اظهار نظرهاى منصفانه نيز دارد، از جمله در فصل آخر نوشته:
«ايرانيان كه قوم و مردمى ممتازند و در سرزمين خود از روزگاران بسيار دراز شهريارى و زبان و دين و آداب و شخصيت خاص به خود داشته اند، دليل ندارد آزادى خويش را از دست بدهند و فرمان دولتى بيگانه را گردن نهند».
بارگاه شاه عبدالعظيم و ويرانه هاى رى براى لرد كرزن جالب توجه اند. كرزن علاقه زايد الوصف مردم ايران به امامزادگان را چنين تصوير كرده است:
«هر شهر ايرانى اگر با داشتن بقعه امامزاده اى سرافراز و بنابراين محل زيارت و مورد علاقه مردم نباشد كارش لنگ خواهد بود. از اين بابت، خوشبختانه تهران بقعه شاه عبدالعظيم را دارد».
كرزن زائران حضرت عبدالعظيم را در سال، سيصد هزار نفر مى داند. و از اينكه حضرت عبدالعظيم مورد توجه خاص زنان است احتمال داده كه «ديرزمانى پيش از ظهور اسلام هم آنجا محل باحرمتى به شمار مى رفته و مزار بانويى از زمره مقدّسان بوده».
كرزن سپس به تفصيل به بحث درباره خرابه هاى رى مى پردازد و آن را «قابل توجه تر از زيارتگاه» مى داند.
اينك به شرحى درباره نواحى جنوبى تهران مى پردازم و اين فصل را با
1.ايران و قضيه ايران، جرج .ن. كرزن، ترجمه غلامعلى وحيد مازندرانى، چاپ اول، تهران، علمى و فرهنگى، ۱۳۷۳، دو جلد، ج ۱، ص ۴۵۷ ـ ۴۶۵.
