(4)
سفرنامه اوليويه ۱
1796م
سفرنامه اوليويه يكى از متون مهم تاريخ ايران در مقطع حساس تغيير سلطنت آغا محمد خان قاجار به فتحعلى شاه است. اصل آن به زبان فرانسه و در شش جلد است. جلد سوم همين اثر مربوط به ايران است كه محمد طامر ميرزا، پسر اسكندر ميرزاى وليعهد آن را به فارسى ترجمه كرده است.
اوليويه به دنبال خرابه هاى شهر «رى» يا «رايا» مى گردد وآنها را نمى يابد. او از محمد بن زكريا رازى نام مى برد كه در قرن دهم ميلادى در رى مى زيسته است.
نيز به گل و گياه نيز علاقه مند است؛ چندين نوع از آنها را كه در رى ديده، مى چيند و باخود مى برد.
وجود خستگى زياد كه شانزده ساعت در پشت اسب بوديم، سبب شد كه در اواخر روز بيرون آييم كه قدرى رفع خستگى كنيم. بيشتر از فرسخى به طرف شرق رفتيم، به اميد آنكه آثارى از خرابيهاى شهر «رى» يا «رايا» بيابيم كه استرابو آن را «راژيا» [راگايا] ناميده است. در محل اين شهر قديمىِ دنيا كه در ده فرسخى و تقريبا دورتر، از جانب جنوبى «دروازه هاى درياى خزر» قرار دارد، هيچ چيز نيافتيم. گويا بسيار دورتر رفته بوديم. شاردن محل اين شهر را در نه فرسخ به طرف شرق ساوه گفته و بنابر قول او در جهت غربى «پل دلاّك» بايد
1.سفرنامه اوليويه: تاريخ اجتماعى ـ اقتصادى ايران در دوران آغازين عصر قاجاريه، اوليويه، تصحيح و حواشى: غلامرضا ورهرام، ترجمه محمد طاهر ميرزا، چاپ اول، انتشارات اطلاعات، ۱۳۷۱، ص ۱۰۴ـ۱۰۵.
