و بر تخلّفات، خُرده مي‌گرفت و به محرّمات، اشکال مي‌کرد. تيزهوشي و کياست مؤمنانه شيخ الإسلام را از همين جا مي‌توان دريافت. او به دربار شاه، نياز نداشت؛ چرا که فقيه و اديب و دانشمند بود و به هر کجا که مي‌رفت، جايگاهي داشت. عظمت او از دربار صفوي نبود، که حشمت صفويه، از بار وجودي وي و امثال او بود و عظمت او، برگرفته از بارگاه ربوبي. مناجات نيمه‌شب او، مفتاحِ فلاحش بود و کياست نيم‌روزش، شمس طالعش. بهايي، اگر طالب رياست بود، رياست علماي ايران را ـ که بدو پيشنهاد کردند ـ مي‌پذيرفت. شيخ الإسلام، اگر در قضاوت، سياست، فرهنگ، اجتماعيات و حتّي امور شخصي، مشورتي مي‌داد، مورد مشورت بود، نه مشاور خود‌خواسته و تازه، همه اينها را براي رشد تشيع در کشور، انجام مي‌داد. حقيقت وجودي او را در امامت جمعه‌اش، در معاشرتش با توده مردم و در سرپرستي کردنِ بر يتيمان و محرومان و بي‌سرپرستان بايد يافت. عاملي، با بزرگان عصر خود چون ميرداماد، رابطه خوبي داشت و به علماي جبل‌عامل، توجّه مي‌کرد. او مسافرت‌هايي به مشهد، تبريز، شيراز، عراق، حلب، جبل‌عامل، مصر و بيت المقدّس داشت و در اين سفرها، با بزرگان، علما و دانشمندان عصر خود، ديدارهايي کرد و به شناسايي فرهنگ مردم پرداخت و از سختي سفر و تجربياتش براي خود، توشه اندوخت. ^۱
شيخ بهايي را بايد فقيهي زمانه‌شناس، سياستمداري مردمي و دانشمندي رفيع المنزله در قلوب مردمان و نزد فحولِ زمامداران دانست که مؤمنانه، کياست ورزيد و بارِ دربار را پذيرفت تا باري براي قيامت بردارد و بَري براي شيعه براندوزد. حشرش با شهيدِ مشهد! ز

بخش دوم: نمايي از همايش

اوّل: گزارشي گذرا

فکر اوّليه برگزاري همايش بزرگداشت در بهار 1385 و از سوى معاونت پژوهشى دانشكده مطرح شد. پس از آن، درخواست «انجمن فنّاوران شيخ بهايي» ^۲ در تبديل اين انديشه به تصميم، تأثيري فراوان داشت. از آنجا که سال 1388 شمسي، چهارصدمين سال رحلت شيخ بهايي است و سال 2009 م، از سوي سازمان يونسکو، به نام «شيخ بهايي» ثبت شده است، «انجمن فنّاوران شيخ بهايي»، به منظور معرّفي اين چهره فرزانه و فاخر تاريخ ايران زمين، الگوسازي براي نسل امروز و نسل‌هاي آينده و احياي هويت اسلامي ملّت بزرگ ايران، در صدد برآمد تا نشست‌ها و