المحجة فیما نزل فی القائم الحجة

آیات و احادیث در مورد حضرت مهدی(ع)

آیات بسیاری درباره اهل بیت علیهم السلام نازل شده است؛ که مفسران در تفاسیر خود به این موارد اشاره کرده اند از جمله: آیه تطهیر، آیه ولایت و ... .

از آنجایی که مهدویت از مسلمات عقاید مسلمانان است، باید ریشه های قرآنی این عقیده نیز افزون بر روایات رسول خدا صلی الله علیه وآله شناخته شوند؛ علامه سید هاشم بحرانی (م ۱۱۰۷ یا ۱۱۰۹ ق) این موضوع را در قرآن کاوش کرده و آیاتی را که درباره آن حضرت است به تفصیل در کتاب المحجة فیما نزل فی القائم الحجه فهرست کرده؛ و نشان داده است که خداوند متعال به موضوع مهدویت اهتمام داشته و صالحان را وارثان حقیقی زمین قرار خواهد داد.

کتاب المحجة شامل مقدمه و متن کتاب است:

نویسنده در مقدمه چند مطلب را بیان می کند:

الف) نسب امام مهدی علیه السلام؛

ب) سبک کتاب که تفسیر روایی است؛

ج) موضوع کتاب که درباره حضرت مهدی علیه السلام است و شامل بخشی از آیات و روایاتی است که درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نقل شده است.

نویسنده کتاب را با تفسیر آیات نخستین آیه سوره بقره آغاز کرده و متقون را شیعه علی علیه السلام و غیب را وجود شریف حضرت حجت علیه السلام معرفی کرده است و با تفسیر سوره عصر (والعصر، إن الانسان لفی خسر) آن را به پایان برده است؛ یعنی ترتیب سوره ها در تفسیر رعایت شده است.

در مجموع کتاب با ۱۲۰ عنوان آیه تدوین شده است. حجم تفسیر هر آیه متفاوت است؛ در برخی موارد به نقل یک روایت بسنده شده و در مواردی مباحثی مختلفی حول تفسیر آیه و موضوعات مرتبط آمده است. به عنوان نمونه مباحث مربوط به آیه دوم یعنی آیه «فاستبقوا الخیرات أینما تکونوا یأت بکم الله جمیعا» نزدیک به سی صفحه از کتاب را دربر گرفته است.

زمان تألیف کتاب بعد از تفسیر البرهان بوده است و در موارد بسیاری نویسنده برای پرهیز از تکرار به آن کتاب ارجاع داده است.

از آنجایی که کتاب تفسیر روایی است به ندرت می توان اظهار نظری از مؤلف را در کتاب یافت؛ در مواردی هم که نیاز به نقد و توضیح بوده به کتاب تفسیر برهان ارجاع داده شده است.

شیوه نقل روایات نیز چنین است که مؤلف اسناد روایات را آورده است.

ترجمه المحجه

تنها ترجمه این کتاب با عنوان «سیمای حضرت مهدی در قرآن» است که به قلم سید مهدی حائری قزوینی انجام و توسط انتشارات آفاق منتشر شده است.

چاپ های المحجه

چاپ سنگی به ضمیمه غایة المرام
تحقیق و تعلیق سید محمد منیر میلانی، انتشارات وفا، ۱۳۶۲ش، قم. سپس بارها از سوی ناشران مختلف چاپ شد به عنوان نمونه انتشارات مؤسسة النعمان، ۱۴۱۳ق، بیروت.

این تحقیق بر اساس نسخه موجود در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی به شماره ۱۱۱۵ چاپ شده است. ویژگی این نسخه آن است که در زمان مؤلف کتابت شده و با نسخه مؤلف تطابق داده شده است.

محقق افزون بر نشان دادن مصادر روایات منقول در کتاب، خود نیز مستدرکی بر کتاب افزوده و ۱۲ مورد را بر اساس مراجعه به منابع و مجامع حدیثی در پایان کتاب با عنوان مستدرک الحجه نگاشته است.

منابع:

سایت lib.ir؛ مقدمه محقق زنده یاد سید محمد منیر میلانی

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی