انتساب و صدور برمى گردد، و ديگرى به محتوا و متن. و البته نمى توان توقع داشت پاسخ كنونى، جواب نهايى تلقى گردد، بلكه هدفْ طرح مسأله و زمينه سازى جهت پژوهشهاى عميق ترى است.

پرسش نخست

آيا بر پايه قواعد ارزيابى سند بر مشربها و مسلكهاى مختلف، راهى براى تصحيح اين خبر وجود دارد؟
ذكر چند نكته مى تواند در پاسخ مفيد افتد:
1. اين روايت در كتب قدما تنها در عيون اخبار الرضا عليه السلام ، اثر شيخ صدوق (305ـ 381ق) نقل شده است. پس از آن تا قرن يازدهم در ديگر آثار حديثى ذكرى از آن در ميان نيست و در اين قرن در كتب وسائل الشيعة ^۱ شيخ حر عاملى(1033 ـ 1104ق) و بحارالأنوار ^۲ علامه مجلسى (1037ـ 1110ق) و نور الثقلين ^۳ حويزى (م1112ق) از عيون اخبار الرضا عليه السلام نقل شده است؛ چنان كه در آثار حديثى اهل سنت نيز نقل نشده است.
قابل ذكر است كه فرازهاى ديگر حديث معراج در كتب قدما چون المحاسن ^۴ برقى (م274ق)، قرب الإسناد ^۵ حميرى (م4ق)، الكافى ^۶ كلينى (م329ق)، دعائم الاسلام ^۷ قاضى نعمان (م 363ق) و آثار متعدد شيخ صدوق چون من لايحضره