135
فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77

نکته قابل توجه آن است که در منابع رجالی شیعه تنها در رجال الطوسی چنین تعبیری برای عده‌ای از راویان شیعه به کار رفته است.

3. بررسی دیدگاه‌های دانشمندان در تفسیر تعبیر «یونسی»

در باره مفهوم تعبیر «یونسی» دو معنا از سوی دانشمندان برای این تعبیر بیان شده است: معنای اول، «یونسی» به معنای «تلمیذُ یونس بن عبدالرحمان» و معنای دوم، «یونسی» به معنای «مِنْ اصحاب یونس» برای بیان مدح و ذم.

3 - 1. تعبیر «یونسی» به معنای: «تلمیذُ یونس بن عبدالرحمان»

میرزای نوری در کتاب خاتمة المستدرک، در بررسی طریق شیخ صدوق در مشیخه کتاب من لایحضره الفقیه به «یحیی بن أبی عمران»، در معنای تعبیر «یونسی» - که شیخ طوسی برای «یحیی بن أبی عمران» به کار برده - می‌نویسد: «... یونسی، أی تلمیذه...».۱

شاید این نظر میرزای نوری در کتاب خاتمة المستدرک در معنای «یونسی»، به دلیل عبارت شیخ صدوق در مشیخه من لایحضره الفقیه در باره طریق خود به «یحیی بن أبی عمران» باشد که می‌نویسد:

۰.و ما کان فیه عن یحیی بن أبی عمران فقد رویته عن محمد بن علی ماجیلویه - رضی الله عنه - عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن یحیی بن أبی عمران، و کان تلمیذ یونس بن عبد الرحمن.۲

اما مسئله‌ای که در این جا وجود دارد، این است که اگر تعبیر «یونسی» را به معنای: «تلمیذ یونس» بدانیم، دو اشکال به وجود می‌آید:

اشکال اول، این است که برخی از کسانی که شیخ طوسی در باره آنان تعبیر «یونسی» به کار برده، از راویان مستقیم یا شاگردان یونس بن عبدالرحمان نیستند. این مسئله را می‌توان در نمونه‌ای چون: «محمد بن احمد بن مطهر» مشاهده کرد که از راویان مستقیم یا شاگردان یونس بن عبدالرحمان نیست؛ اما همان گونه که پیش از این دیده‌ایم، شیخ طوسی در کتاب رجال خود، در باره او تعبیر «یونسی» به کار برده است.

درصد مرویات چهار راوی‌ای که در باره آنان تعبیر «یونسی» به کار رفته، از یونس بن

1.. خاتمة المستدرک، ج۵، ص۳۷۸. همان گونه که پیش از این بیان شد، عنوان این راوی در رجال الطوسی به اشتباه به صورت «یحیی بن عمران» ذکر شده است.

2.. من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۵۰ – ۴۵۱.


فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
134

محمد بن أحمد بن مطهر (با رقم [5883])، شیخ طوسی در باره او می‌نویسد: «بغدادی، یونسی».۱

محمد بن عیسی بن عبید الیقطینی (با رقم [5758])، شیخ طوسی در شمار اصحاب امام دهم از او با تعبیر: «یونسی ضعیف علی قول القمیین» یاد می‌کند.۲ همچنین، در شمار اصحاب امام یازدهم از او با عنوان محمد بن عیسی الیقطینی (با رقم [5885]) و با تعبیر: «بغدادی، یونسی» یاد می‌کند.۳

یحیی بن [ابی]۴ عمران الهمدانی (با رقم [5484]).۵

در منابع سنی نیز در کتب تاریخ، ملل و نحل و دیگر منابع سنی به گروهی خاص در شیعه با عنوان «یونسیة» (از اصحاب یونس بن عبدالرحمان) اشاره شده است.۶

صرف نظر از دسته‌بندی‌های منابع سنی در باره فرقه‌های اسلامی و یاد کردن از گروهی با عنوان «یونسیة» در میان شیعیان که گاه در برخی موارد، چندان هم دقیق نیست و معتقداتی که به برخی از این گروه‌ها مانند طائفه «یونسیة» از شیعه نسبت داده‌اند نیز ناصحیح است،

1.. رجال الطوسی، ص۴۰۱.

2.. همان، ص۳۹۱. بر اساس توضیح محقق کتاب در پاورقی رجال الطوسی، در برخی نسخه‌های رجال شیخ طوسی فقط عبارت «یونسی ضعیف» در باره او آمده و عبارت «علی قول القمیین» ذکر نشده است (لایوجد «علی قول القمیین» فی بعض النسخ).

3.. رجال الطوسی، ص۴۰۱.

4.. گرچه شیخ طوسی از او با عنوان «یحیی بن عمران الهمدانی» یاد کرده است، اما برقی در کتاب الرجال و شیخ صدوق در مشیخۀ کتاب من لایحضره الفقیه از او با عنوان «یحیی بن أبی‌عمران الهمدانی» یاد کرده‌اند (رجال البرقی، ص۵۴؛ من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۵۰ - ۴۵۱). میرزای نوری در کتاب خاتمة المستدرک حذف کلمۀ «ابی» را ناشی از اشتباه نسخه‌برداران کتاب رجال شیخ طوسی دانسته است (خاتمة المستدرک، ج۵، ص۳۷۸). برای توضیح بیشتر در باره صحت نام او به صورت «یحیی بن أبی عمران الهمدانی»، ر.ک: قاموس الرجال فی شرح تنقیح المقال، ج۱۱، ص۷۴.

5.. رجال الطوسی، ص۳۶۹. بر اساس توضیح محقق کتاب رجال الطوسی، در پاورقی، در برخی از نسخه‌های کتاب، از او نیز با تعبیر «یونسی» یاد شده است («فی بعض النسخ زیادة: یونسی»). علامۀ حلی نیز در کتاب خلاصة الأقوال همین تعبیر «یونسی» را در باره او آورده است (خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، ص۲۹۲). شیخ صدوق در مشیخۀ کتاب من لایحضره الفقیه، از او با عنوان «تلمیذ یونس بن عبد الرحمن» یاد کرده است (من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۵۰ - ۴۵۱).

6.. به عنوان نمونه: الملل و النحل، ج۱، ص۱۸۸؛ الفَرق بین الفِرق، ص۲۹، ۶۰، ۷۶ - ۷۷؛ المواقف، ج۳، ص۶۷۱ - ۶۷۶؛ اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۳، ص۴۲۱ - ۴۲۲؛ الأنساب، ج۵، ص۷۱۱ - ۷۱۲؛ المواعظ و الإعتبار بذکر الخطط و الآثار (الخطط المقریزیة)، ج۴، ص۳۱۴ - ۳۱۵؛ توضیح المشتبه فی ضبط أسماء الرواة و أنسابهم و ألقابهم و کناهم، ج۹، ص۲۶۳ - ۲۶۵

  • نام منبع :
    فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
    تاريخ انتشار :
    1394
    سردبیر :
    محمد محمدی نیک (ری‌شهری)
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حدیث
    مدیر اجرایی :
    وحیدرضا نوربخش
    امتیاز :
    علمی پژوهشی
    آدرس اینترنتی :
    http://www.ulumhadith.ir
    جانشین سردبیر :
    سید محمدکاظم طباطبایی
تعداد بازدید : 17293
صفحه از 185
پرینت  ارسال به