151
فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77

رابطه دوستی شدیدی با عبدالله بن جندب داشت.۱ عبدالله بن جندب کسی بود که دست‌کم در نظر مخالفان یونس بن عبدالرحمان، پندار نوعی جناح‌بندی و تقابل میان او و یونس - که ناشی از فضای بدبینی غیرواقعی در میان آنان نسبت به یونس و هم‌فکران او بود - وجود داشت.

مخالفان یونس بن عبدالرحمان، مانند یعقوب بن یزید و حسن بن علی بن یقطین، مخالفت با عبدالله بن جندب را به یونس بن عبدالرحمان نسبت می‌دادند.۲ انتساب مخالفت با عبدالله بن جندب به یونس بن عبدالرحمان از سوی یعقوب بن یزید و حسن بن علی بن یقطین در حالی بود که بر اساس گزارشی دیگر از کشی، یونس بن عبدالرحمان نه تنها دیدگاهی منفی نسبت به عبدالله بن جندب نداشت، بلکه از وی تجلیل نیز می‌کرد.۳ این مسئله نشان می‌دهد که نوعی جناح‌بندی ناشی از فضای بدبینی غیر واقعی در میان مخالفان یونس بن عبدالرحمان نسبت به او و هم‌فکران او وجود داشته است.

بنا بر این، وابستگی فضل بن شاذان به کسانی چون محمد بن ابی‌عمیر و صفوان بن یحیی در کنار وابستگی او به یونس عبدالرحمان، ممکن است در عدم شاخص شدن او در طرفداری از نحله کلامی خاص منتسب به یونس عبدالرحمان و عدم شناخته شدن او با عنوان «یونسی»، بی‌تأثیر نبوده است.

نتیجه

همان گونه که بیان شد، تعبیر «یونسی» در باره یک راوی اگر به معنای: «تلمیذُ یونس بن عبدالرحمان» و نیز به معنای: «مِن أصحاب یونس؛ در بیان ذم یا مدح راوی» باشد، از جهات مختلف دارای اشکال است.

بررسی دقیق‌تر رابطه نمونه‌هایی از راویانی که تعبیر «یونسی» در باره آنان به کار رفته است، با یونس بن عبدالرحمان و بررسی نقش آنان در ترویج معتقدات یونس بن عبدالرحمان نشان می‌دهد که این راویان دارای ویژگی‌های زیر بوده‌اند:

برخی از این راویان، در سند بخش قابل توجهی از روایاتی وجود دارند که به دیدگاه‌‌های

1.. رجال النجاشی، ص۱۹۷.

2.. رجال الکشی، ج۲، ص۸۵۲.

3.. همان، ج۲، ص۸۵۲.


فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
150

أصحاب هشام، و خالفه فی أشیاء إلا فی أصل الإمامة...»،۱ با هم در نظر بگیریم، به نظر می‌رسد ابوجعفر محمد بن خلیل سکّاک از حیث جدیت در مخالفت با مخالفان - که ظاهراً باید مخالفان امامیه بوده باشند - و نیز از این حیث که روش او مانند روش یونس و هشام بوده (هر چند نتایج متفاوتی گرفته است)، خلف یونس بن عبدالرحمان بوده است.

به عبارت دیگر، بر اساس تعبیر بیان شده در گزارش کشی،۲ یونس بن عبدالرحمان از حیث جدیت در مخالفت با مخالفان امامیه، خلف هشام بن حکم و محمد بن خلیل نیز تنها از حیث جدیت در مخالفت با مخالفان امامیه، خلف یونس بن عبدالرحمان و فضل بن شاذان نیز تنها از حیث جدیت در مخالفت با مخالفان امامیه، خلف محمد بن خلیل سکّاک بوده است؛ اما مخالفت محمد بن خلیل با اندیشه‌های هشام بن حکم - که اندیشه یونس بن عبدالرحمان نیز بوده - و یا دست کم مخالفت او با برخی اندیشه‌های هشام بن حکم، می‌تواند دلیل موجهی برای عدم شاخص شدن او در طرفداری از نحله کلامی خاص منتسب به یونس عبدالرحمان بوده و ممکن است به همین علت، محمد بن خلیل با عنوان «یونسی» مشهور نشده باشد. همین مسئله در باره فضل بن شاذان - که خلف محمد بن خلیل از این حیث بوده - نیز صدق می‌کند.

همچنین، در باره فضل بن شاذان علاوه بر مسئله‌ای که در باره ابوجعفر محمد بن خلیل سکّاک بیان شد، باید توجه داشت که گر چه فضل بن شاذان به یونس بن عبدالرحمان وابستگی داشته و تعداد زیادی از گزارش‌های مدح یونس بن عبدالرحمان از طریق فضل بن شاذان نقل شده است؛ ۳ اما خود فضل بن شاذان بر اساس گزارش کشی تصریح داشت که علاوه بر یونس بن عبدالرحمان، ادامه دهنده راه کسانی چون محمد بن ابی‌عمیر و صفوان بن یحیی نیز بوده است.۴

محمد بن ابی‌عمیر کسی بود که بر اساس گزارش کلینی در کتاب الکافی از زمان منازعه با ابومالک حضرمی به بعد و داوری هشام بن حکم در این باره، با غضبناک شدن از نتیجه داوری هشام بن حکم با او قطع رابطه کرد۵ و صفوان بن یحیی نیز بر اساس گزارش نجاشی،

1.. الفهرست، ص۲۰۷

2.. «و مضی هشام بن الحکم رحمه الله و کان یونس بن عبد الرحمن رحمه الله خلفه کان یرد علی المخالفین».

3.. رجال الکشی، ج۲، ص۷۷۹ – ۷۸۳.

4.. همان، ج۲، ص۸۱۸.

5.. الکافی، ص۲۰۹ – ۲۱۰.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
    تاريخ انتشار :
    1394
    سردبیر :
    محمد محمدی نیک (ری‌شهری)
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حدیث
    مدیر اجرایی :
    وحیدرضا نوربخش
    امتیاز :
    علمی پژوهشی
    آدرس اینترنتی :
    http://www.ulumhadith.ir
    جانشین سردبیر :
    سید محمدکاظم طباطبایی
تعداد بازدید : 16525
صفحه از 185
پرینت  ارسال به