19
فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77

ضعف دارند.۱ با این وجود، آیة الله خویی بعد از ذکر روایات منع با این استدلال که روایات از نظر سند مشکل دارند، بلکه ضعیف‌اند، آنها را رد می‌کند و می‌گوید:

۰.اما روایاتی که متضمن امر به روزه عاشورا و استحباب آن‌اند، زیادند؛ مثل صحیحة القداح و موثقة مسعدة بن صدقه و امثال آن.۲

3 - 1 - 4. استفاضه قریب به تواتر اخبار منع

اخبار منع از روزه عاشورا از روایات مستفیض و حتی نزدیک به متواتر هستند و نصوص جواز روزه عاشورا با این چنین روایات فراوانِ نزدیک به متواتری در تعارض‌اند. به همین جهت، نمی‌توان به روایاتی که روزه گرفتن در روز عاشورا را جایز می‌دانند، از باب تسامح عمل نمود؛ چون از این دسته از روایات، احتمال منع و حتی کراهت هم به دست نمی‌آید؛ در حالی که منع و کراهت از روایات منع برداشت می‌شود.۳

3 - 1 - 5. سازگاری اخبار منع با سیره امامان علیهم السلام و...

اعتبار روایاتی که روزه گرفتن در عاشورا را منع می‌کند، به خاطر موافقت با سیره متشرعه، ائمه و اصحاب ایشان است. آیة الله وحید خراسانی بر این باورند که اسقاط روایات منع از اعتبار به خاطر ضعف سندی، با آن که مدلول این روایات موافق است با سیره متشرعه قطعیه و اصحاب ائمه - که ملتزم به ترک روزه در روز عاشورا بودند - مقبول نیست.۴ آیة الله خویی نیز در اجود التقریرات۵ تصریح دارند که ائمه مداومت بر ترک روزه عاشورا داشته و اصحاب خود را به ترک فرمان می‌دادند. این امر می‌تواند دلیلی باشد بر «انجبار سند» در مواردی که در سند احادیث منع صوم عاشورا ضعفی وجود داشته باشد.

3 - 1 - 6. أقوی بودن دلالت روایات منع، بر مقصود

اخبار مجوز دلالتشان بر مقصود ضعیف است؛ چون مثلاً گاه با نسخ جمع می‌شوند؛ بدین ترتیب که صوم یوم عاشورا قبل از تشریع روزه در ماه رمضان واجب بود و پس از آن نسخ شد. همچنین است خبر «جعفر بن عثمان» که بر صوم اصطلاحی دلالت ندارد.۶ این در

1.. ریاض المسائل، ج۵، ص۴۶۷.

2.. شرح العروة، ج۲۲، ص۳۱۶.

3.. ریاض المسائل، ج۵، ص۴۶۷.

4.. صوم عاشورا، ص۵۴.

5.. اجود التقریرات، ج۱، ص۳۶۴.

6.. ر.ک: روایت چهارم جواز؛ شفاء الصدور، ص۳۸۷.


فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
18

3 - 1. تحلیل اخبار منع روزه عاشورا

3 - 1 - 1. رفتار معنادار کلینی، مؤید اخبار منع

کلینی فقط روایات منع را در کتاب معتبر الکافی آورده و روایات جواز روزه عاشورا را نیاورده است.۱ این رفتارکلینی می‌تواند ضعف سندی روایات منع را جبران کند. توضیح، آن که این امر می‌تواند دلیلی باشد بر «انجبار سند» در مواردی که در سند احادیث منع صوم عاشورا ضعفی وجود داشته دارد.۲ این برداشت مبتنی بر امکان طرح این فرضیه است که آنچه کلینی در کتاب خود آورده است، اخباری بوده که قبول داشته و اخبار مقابل را که نیاورده، قبول نداشته است. بنا بر این، می‌توان احتمال داد کلینی روایات جواز را چون قبول نداشته، نیاورده است. به علاوه، در میان این روایات، اخبار صحیح هم یافت می‌شود.۳

۰.روایات ناهیه تماماً معتبرند، به اعتضاد و تعدد در کتب معتبره و اصول معتمد و سلامت اسانید غالباً.۴

3 - 1 - 2. روایات منع هماهنگ با اصول و مبانی شیعه

اخبار منع از روزه عاشورا موافق عمل و اصول شیعه است و اخبار جواز، موافق اصول و مذهب اهل سنت است.۵

3 - 1 - 3. غلبه قوت سندی روایات منع بر اخبار جواز

شیخ طوسی بین این دو دسته روایات جمع نموده و قایل به تعارض شده است. این امر بیان‌گر آن است که ایشان سلامت سند این گونه اخبار را قبول دارد؛ چون تعارض فرع بر اعتبار و حجیت سند است؛۶ لیکن روایات منع از حیث سند معتبرترند و اخبار مجوز صوم عاشورا، مقاومت سندی در برابر اخبار منع ندارند۷ و نصوص جواز در سندهایشان قصور و

1.. فروع الکافی، ج۳، ص۳۳۴ - ۳۳۶.

2.. اصطلاح «انجبار سند»و «حدیث منجبر» در دانش حدیث آن جا استعمال می‌شود که حدیث‌پژوه با حرکت از خارج به داخل و بالعکس و تمسک به قراین درون متنی و عوامل غیر سندی، کوشش کند تا ضعف سند حدیث را جبران نماید و شکستگی و صدمه‌ای را که از رهگذر ضعف سند متوجه حدیث شده، بهبود بخشد یا به کلی بر طرف کند.

3.. مستند الشیعه، ج۱۰، ص۴۹۲.

4.. شفاء الصدور، ص۳۸۷.

5.. همان، ص۳۸۷؛ مستند الشيعه، ج۱۰، ص۱۰؛ الوافي، ج۱۱، ص۷۶.

6.. صوم عاشورا بین السنة النبویة و بدعة الامویة، ص۵۳.

7.. شفاء الصدور، ص۳۸۷.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
    تاريخ انتشار :
    1394
    سردبیر :
    محمد محمدی نیک (ری‌شهری)
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حدیث
    مدیر اجرایی :
    وحیدرضا نوربخش
    امتیاز :
    علمی پژوهشی
    آدرس اینترنتی :
    http://www.ulumhadith.ir
    جانشین سردبیر :
    سید محمدکاظم طباطبایی
تعداد بازدید : 16613
صفحه از 185
پرینت  ارسال به