برای این که روشن شود روایت‌های تأویلی باطنی، معناشناسی لفظی و ادبی ندارند، ارائه دو دسته تأویل روایی و شبه‌روایی هم‌سنخ و مشابه، برای نمونه می‌تواند به فهم موضوع کمک کند.

سبئیه،^۱ رعد را صدای امام علی، و برق را تابش تازیانه و یا تبسم او می‌دانند، و بر آن‌اند که با شنیدن صدای رعد باید السلام علیک یا امیرالمؤمنین گفت.^۲ رهبر «بیانیه»،^۳ بیان بن سمعان (م119ق)، در باره «هذا بیان للناس»،^۴ گفته است:

۰.أنا البیان، و انا الهدی و الموعظة.^۵

ابو سعید نُصیری (358 - 427) سه روز ایام بیض^۶ را حمزه و جعفر و عقیل دانسته، و «یوم یقوم الناس لربّ العالمین»^۷ را گفته است: یوم، امیر النحل، ناس، اصحاب مراتب، ربّ العالمین، العلی الکبیر است. «یوم یدع الداع الی شیء نُکر»،^۸ یعنی قائم، «یوم عصیب»،^۹ یعنی ابوذر، «ممطرنا»^۱۰ عمّار یاسر، «یوم التناد»^۱۱ قنبر، «الطامة»^۱۲ عبد الله بن رواحه، «الصاخّة»^۱۳ عثمان بن حنیف، و یک یک شخصیت‌هایی را که مورد تأیید و قبول این گروه است، با آیه‌ای تطبیق داده است.^۱۴ او در ادامه از دوازده ماه مطرح شده در قرآن یاد کرده و گفته است که نخستین آن ماه‌ها، رمضان است که عبد الله بن عبدالمطلب است. صیام ماه رمضان، صمت عبد الله است، و نزول قرآن در آن، محمّد است. شهر، عبد الله است و فرقان، محمد. شوال، حارث بن عبد المطلب، ذی القعده، زبیر، ذی الحجة، حمزه، محرم، ابو طالب، صفر، مقوم بن عبدالمطلب، ربیع اول و دوم، حجل و غیداق پسران

غزّالی^۱ و ملا صدرا،^۲ و مولوی،^۳ بر این باورند. اسماعیلیه همین دیدگاه را به گونه غلیظ‌تری دارند، و این دوگانگی را پذیرفته‌اند و آن را بر «وَ مِنْ کُلِّ شَی‏ءٍ خَلَقْنا زَوْجَین»‏^۴ مبتنی کرده‌ و گفته‌اند که «کلمه شیء» شامل الفاظ تنزیل هم می‌شود و تنزیل، باطن دارد.^۵ مبنای آنان، این است که قرآن، دو چهره درون و باطن، و بیرون و ظاهر دارد. و به تعبیری، مَثَل است و تعبیرهایش سمبلیک و رمزی. این دیدگاه با نظر افلاطونیان از یک سنخ است که قایل به مُثل هستند و برای همه عالم، حقیقتی دیگر معتقدند^۶ و کسانی همانند ملاصدرا، با مبانی چون وحدت وجود عالم - که مشکک بوده و باطنی دارد و هر باطنی باطنی، و می‌توان به آن باطن دست یافت - این نظر را ابراز داشته و برای هر چیزی در عالم - که دارای صورت است - مثال و نمونه‌ای در عالم معنا قایل است،^۷ و رسیدن به تأویل آن را راهکار زبان‌شناختی نمی‌داند،^۸ و مخصوص اولوالالباب می‌د‌اند.^۹ بنیاد چنین اندیشه‌ای، بر سه فرض: خارج از دلالت الفاظ بودن تأویل، رابطه مَثل با ممثّل داشتن تأویل با الفاظ، و بطن بودن تأویل^۱۰ نهاده شده است. کسانی هم با نگاهی خوشبینانه، بر آن‌اند که تأویل... نور علمی است که خدا در دل شخص می‌تاباند.^۱۱

از آنجایی که حوزه عرضه حدیث بر قرآن، در حوزه معناشناسی و متن‌گرایی است، و حوزه باطن، خارج از حوزه زبان‌شناختی و معنایابی و نحوی است، یا باید روایت‌های عرضه را محدود به جاهایی ویژه بدانیم و یا روایت‌های باطنی را هم به ظهور قرآن عرضه کنیم، که در این صورت، غالب این روایت‌ها را باید مردود دانست. و یا راه سومی پیشه کرد و برای باطن داشتن و قاعده‌مند کردن بطن و عرضه آنها بر قرآن، ملاکی یافت. گفته‌اند روایت‌های عرضه در حوزه بطن و تأویل، کارایی ندارد و تصریح کرده‌اند که، نتیجه مطلوبی ندارد.^۱۲