65
فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77

در برخی از کتب فقهی با مضمون زیر آمده است:

۰.روایت شده که زنی پیش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد تا با ایشان بیعت کند؛ پس دست خود را بیرون آورد؛ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آیا (این دست) دست زن است یا دست مرد؟ زن جواب داد: دست زن. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: حنا کجا است؟۱

با این که این روایت در جهت اثبات مصافحه نبی مکرم صلی الله علیه و آله و سلم با زنان مطرح شده،۲ ولی هیچ اشاره‌ای نه به صورت صریح و نه از ظاهر روایت بر این مسئله مشاهده نمی‌شود؛ ضمن آن که فقهای راوی این روایت، تنها جواز نگاه به دست زن را به هنگام نیاز برداشت نموده‌اند.۳

اما در منابع عامه روایاتی نقل شده که به دو دسته قابل تقسیم است:

دسته اول، روایاتی است که به صراحت بیعت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را از روی لباس مطرح می‌نماید؛ از جمله آمده است:

۰.بایع النبی صلی الله علیه و آله و سلم النساء و علی یده ثوب؛۴

۰.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حالی که بر دست ایشان لباس بود، با زنان بیعت نمودند.

روایات دیگری نیز به همین مضمون نقل شده است.۵

دسته دوم، روایاتی است که بیعت را به صورت مطلق مطرح نموده است؛ به عنوان نمونه از زنی به نام سوداء نقل شده است:

۰.نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رفته تا با ایشان بیعت نمایم. ایشان فرمود: خضاب کن. پس خضاب نموده، سپس به سوی ایشان رفته و بیعت نمودم. ۶

روایات دیگری نیز نقل شده که با عبارات مختلف، مضمونی شبیه به محتوای روایت فوق را بیان نموده است.۷

1.. المبسوط، ج۴، ص۱۶۱؛ السرائر، ج۲، ص۶۰۹.

2.. حجاب شرعی در عصر پیامبر(، ص ۹۶۹.

3.. المبسوط، ج۴، ص۱۶۱؛ السرائر، ج۲، ص۶۰۹.

4.. الطبقات الکبری، ج۸، ص۵.

5.. تحفة الأشراف بمعرفة الأطراف، ج۱۳، ص۲۴۶؛ تخریج الأحادیث و الآثار، ج۳، ص۴۶۴؛ الطبقات الکبری، ج۸، ص۵ و ۶.

6.. الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۱.

7.. مجمع الزوائد، ج۵، ص۱۷۲؛ سنن أبی داود، ج۲، ص۲۸۲؛ السنن الکبری، ج۷، ص۸۶.


فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
64

عنوان نمونه آمده است:

۰.کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم إذا صافح النساء دعا بقدح من ماء فغمس یده فیه، ثم غمسن أیدیهن فیه و کانت هذه بیعتهن؛۱

۰.پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و سلم به هنگام مصافحه با زنان، ظرفی از آب درخواست نموده، دست خود را در آن فرو می‌برد. سپس زنان دستان خود را در آن فرو می‌بردند و این عمل، بیعت آنان بود.

در این میان، برخی از این روایات به بیعت زنان در ابتدای هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به مدینه تصریح نموده۲ و برخی دیگر، مربوط به زمان عبور حضرت از کنار تعدادی از زنان است.۳ با پذیرش محتوای این روایات در کنار تصریح ایشان به عدم مصافحه با زنان در برخی از منابع شیعه و عامه، اعم از روایی، تفسیری و تاریخی،۴ می‌توان به این نتیجه رسید که نبی مکرم صلی الله علیه و آله و سلم از همان ابتدا تا اواخر حیات شریف خویش با زنان مصافحه ننموده‌ است؛ نه بدون واسطه و نه از روی لباس؛ بلکه سیره مستمر ایشان در بیعت زنان، دست بردن در ظرف آب بوده است.

نتیجه، آن که با در نظر گرفتن تعدد روایات این گروه که از شیعه و عامه نقل شده و با توجه به محتوای قابل جمع آنها با دیگر روایات صحیح السند در بخش گذشته، می‌توان به صحت روایات اخیر اذعان نموده و محتوای آنها را مکمل و مؤید روایات سابق الذکر دانست.

2 - 2. مصافحه به عنوان بیعت

این گروه از روایات به صورت‌های مختلفی ذکر شده که می‌توان آن را در دو گروه دسته بندی نمود:

2 - 2 - 1. روایات دال بر مصافحه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با زنان

از منابع روایی شیعه روایتی مبنی بر مصافحه یافت نشد. آنچه نقل شده روایتی است که

1.. تخریج الأحادیث و الآثار، ج۴۶۳.

2.. الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۱.

3.. ذکر أخبار إصبهان، ج۱، ص۲۹۳.

4.. همان؛ الکافی، ج۵، ص۵۲۷؛ تفسیر القمی‏، ج۲، ص۳۶۴؛ الموطأ، ج۳، ص۴۳۹؛ مسند احمد، ج۶، ص۳۵۷؛ سنن ابن ماجة، ج۲، ص۹۵۹؛ سنن النسائی، ج۷، ص۱۴۹؛ السنن الکبری، ج۸، ص۱۴۸؛ مجمع الزوائد، ج۶، ص۳۹؛ الطبقات الکبری، ج۸، ص۶ و ۱۱ و۱۲؛ تخریج الأحادیث و الآثار، ج۳، ص۴۶۵؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۶۹، ص۳۵ و ۳۶.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره77
    تاريخ انتشار :
    1394
    سردبیر :
    محمد محمدی نیک (ری‌شهری)
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حدیث
    مدیر اجرایی :
    وحیدرضا نوربخش
    امتیاز :
    علمی پژوهشی
    آدرس اینترنتی :
    http://www.ulumhadith.ir
    جانشین سردبیر :
    سید محمدکاظم طباطبایی
تعداد بازدید : 17206
صفحه از 185
پرینت  ارسال به