تحت الباء» را به شبلی نسبت دادهاند.۱ در میان متأخران نیز آلوسی(د1270ق) این عبارت را منسوب به شبلی دانسته و همان حکایت از فتوحاتمکیة و همان شعر از ابنعربی را ذیل تفسیر سوره حمد، نقل کرده است.۲ شاید به مرور زمان شبلی به علی علیه السلام در مقام نقل زبانی و نوشتاری در کتب، تصحیف شده است.
3 - 2 - 2. انتساب به فردی ناشناخته از معاصران شبلی
بررسی بیشتر در کتب متقدم بر عین القضات، سمعانی و ابن عربی نشان میدهد که انتساب این عبارت به شبلی نیز مورد تردید است؛ زیرا ابو سعد خرگوشی (م407ق) - که نسبت به افراد مذکور، به عصر شبلی (م334ق) نزدیک‌تر بوده - در تهذیب الاسرار فی أصول التصوف، در بابی در باره مقام تواضع و فنا مینویسد:
۰.جاء رجل إلی الشبلی فقال له: ما أنت؟ و کان هذا دأبه، فقال: أنا النقطة التی تحت الباء، فقال له الشبلی: أباد اللّه تعالی شاهدک أو تجعل لنفسک مکانا؟۳
بر پایه این سند متقدم، «أنا النقطة التی تحت الباء» منسوب به شبلی نیست، بلکه سخن مخاطب شبلی است که نامش ذکر نشده و شبلی با این سخن به شدت مخالفت کرده که چرا آن شخص برای خویش چنین جایگاهی قایل شده است.
پس از وی، ابوالقاسم قشیری (م465ق) نیز حکایت مذکور را در باره شبلی نقل کرده است.۴
غزالی (م505ق) در إحیاء العلوم، در باب «بیان فضیلة التواضع» همین حکایت را (با همان الفاظ ابو سعد خرگوشی) نقل کرده است.۵ بر این اساس، غزالی نیز این سخن را منسوب به حضرت علی علیه السلام ندانسته است؛ زیرا اگر این سخن گفته آن امام همام بود و غزالی از آن آگاه بود، انگیزهای بر پوشاندن این مطلب نداشت و این عبارت را به نقل از آن امام نقل میکرد. مؤید این مطلب این است که وی در کتابش چنین روایت
1.کشف الوجوه الغر لمعانی نظم الدر، ص۷۱؛ شرح الکهف و الرقیم، ص۲۳۸.
2.روح المعانی، ج۱، ص۵۴.
3.. «مردی نزد شبلی آمد و به او گفت: تو چیستی؟ و این دأب شبلی بود. آن مرد گفت: «أنا النقطة التی تحت الباء» شبلی به او گفت: خداوند شاهدت را نابود کند که حتی چنین جایگاهی برای خویش در نظر میگیری؟» (تهذیب الاسرار فی أصول التصوف، ص۴۲۳).
4.. الرسالة القشیریة، ص۲۴۳.
5.. إحیاء علوم الدین، ج۱۱، ص۱۶.
