۰.خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ یَسْأَلَ رَجُلًا، یُعْطِیهِ أَوْ یَمْنَعُهُ.۱
و این عبارات دارای تساوی معنایی نیستند؛ زیرا عبارت اصل، انسان را به حقیقت رزق و معاش که خدای متعال است توجه می‌دهد که اگر بنده‌ای دارایی دارد، از خدا گرفته است، پس نباید از بندگان او گدایی کرد. همچنین این نکته را هم اضافه دارند که اگر انسان به هدفش از گدایی هم برسد، یعنی چیزی هم به او داده شود، باز هم کار او نکوهیده است.
استفاده از لفظ اعم به جای اخص
این نقل به معنای نادرست، دارای دو مورد در نمونه منتخب است:
1. أَیُّمَا مُسلِمٍ اسْتَرْسَلَ إِلَی مُسلِمٍ فَغَبَنَهُ کَانَ غَبَنُهُ ذَلِکَ رِبًا.۲
سیوطی این روایت را از ابونعیم اصفهانی در حلیة الاولیاء از ابوامامه نقل کرده است و در اصل آن به جای «مُسلِمٍ» تعبیر «مُؤْمِنٍ» وجود دارد.۳ و به مقتضای آیه (قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإیمانُ فی قُلُوبِکُم)،۴ ایمان برتر از اسلام و اعمّ از آن است. بنا بر این، این نقل به معنا، به علت قرار دادن لفظ اعم به جای لفظ اخص، با معنای اصلی مساوی نیست.
2. إِنِّی أُحَرِّجُ عَلَیْکُمْ حَقَّ الضَّعِیفَیْنِ الْیَتِیمِ وَ الْمَرْأَةِ.۵
سیوطی این روایت را از حاکم نیشابوری در المستدرک و نیز بیهقی در شعب الایمان از ابوهریره روایت کرده است و اصل آن در کتاب المستدرک به دو گونه است: طبق یک نقل همین است۶ و طبق نقل دیگر حاکم و نیز طبق نقل شعب الایمان، به جای «حق»، تعبیر «مال» وجود دارد۷ و روشن است حق اعم از مال است. بنا بر این، این نقل به معنا، به علت قرار دادن لفظ اعم به جای لفظ اخص، با معنای اصلی مساوی نیست.
استفاده از واژه متباین معنوی با اصل
این نقل به معنای نادرست، دارای چهار مورد در نمونه منتخب است:
1. قرار دادن تعبیر «مثل» به جای «اکثر» در روایت شماره 4 در مبحث قبل.
