انبیا علیهم السّلام معرفی می‌کند^۱ و عقیده دارد برای سلوک از این روش و رسیدن به بطون متون دینی، باید سیر انفسی و سلوک شهودی انجام داد.^۲

از دیدگاه صدرالمتألهین، انقطاع رسالت به معنای بسته شدن راه وحی خاص از سوی فرشته وحی بر قلب و سمع پیامبر است، اما وحی عام به معنای تعلیم انسان‌ها از جانب پروردگار قطع نشده و به همین دلیل اولیا در کسب معرفت از این طریق، تابع و وارث پیامبرند.^۳ در این روش - که به منزله الهام است - معارف الهی از سوی مبادی عالی، به واسطه فرشته وحی به فرد القا می‌شود، ولی فرد ملهم، از سبب این معرفت آگاه نمی‌شود و فرشته را نمی‌بیند. این روش، از لحاظ حقیقت با روش وحیانی متحد است، ولی از حیث شدت نوریت و وضوح، با وحی تفاوت دارد^۴ که باید، از طریق تزکیه نفس برای نیل به حقیقت هستی در مراتب بالاتر و با وضوح بیشتر، از آن بهره ببرند.^۵ البته ملاصدرا در این مسیر دائماً بر لزوم حفظ ظاهر و نیز مقدم بودن روش‌های عقلانی برای کشف باطنی تأکید می‌کند.^۶

نمونه‌هایی از تأویل روایات

چنان که گفته شد، ملاصدرا در استفاده از احادیث، ضمن تأکید بر حفظ ظواهر الفاظ، برای رسیدن به معنای باطنی از روایات استفاده کرده و به تأویل آنها می‌پردازد که در اینجا به نمونه‌هایی از این تأویل اشاره می‌کنیم:

الف) تأویل روایات مربوط به نفس

یکی از موضوعات مربوط به نفس، مسئله تقدم نفس بر بدن است که روایات فراوانی از معصومان علیهم السّلام در این خصوص وارد شده است. صدرالمتألهین در این مورد دیدگاه خاصی دارد که بر مبنای آن، این روایات را تأویل می‌نماید. ملاصدرا در این خصوص معتقد است نفس بر بدن به نحو کثرت و انفصال تقدم ندارد، بلکه تقدم آن، به صورت وجود نفس در مرتبه علت، به نحو عقلانی است، زیرا نفس جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء است که با ​

همین دلیل کسی حق ندارد لفظ را از ظاهر خود، به معنای دیگری منصرف کند، مگر آن که دلیل عقلی یا شرعی قطعی بر این موضوع داشته باشد.^۱ البته اکتفای به این مفاهیم ظاهری به منزله منازل آن معانی و قوالب حقایقی نیست که مراد اصلی گوینده است، بلکه این نوع فهم، فقط ناشی از قصور افهام انسان‌ها است و برای نیل به معنای حقیقی باید از ظاهر فراتر رفت.^۲

ب) رسیدن به معنای حقیقی و باطن

ملاصدرا معتقد است، در عین حفظ معنای ظاهری لفظ - که صورت رقیقه آن است - زواید و لواحق آن را باید تجرید کرد و به معنای دیگری ارجاع دادکه دربردارنده معنای حقیقی است.^۳ بر این مبنا، تأویل کلام، به معنای ارجاع مراتب رقیقه یا ظاهر، به مراتب حقیقه و باطن است که به منزله تعبیر خواب است.^۴

چگونگی رسیدن به معنای باطنی

از دیدگاه صدرالمتألهین، شناخت حقیقت هستی نمی‌تواند محصول کارکردهای مرسوم عقل باشد؛ زیرا مفاهیم ذهنی، از لوازم اشیا هستند و همگی اموری خارج از ذات شیء بوده و نمی‌توانند آینه تمام نمای آن باشند. بنا بر این، ابزار و شیوه‌های مرسوم، مانند دقت فکری وکاوش‌های نظری، نمی‌توانند حقیقت را آشکار کرده و شناخت عقلانی حقیقت، از طریق این مفاهیم، ناقص و قاصر است. صدرا یگانه راه شناخت حقیقی و کسب معرفت یقینی را، مواجهه مستقیم با هستی از طریق تزکیه نفس و کشف و شهود می‌داند و عقیده دارد کشف رموز و اسرار و ژرفای متون دینی، جز با پیروی از تصفیه باطن و ایجاد شایستگی برای مراجعه به آستان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام میسر نیست.^۵ در حقیقت، ملاصدرا گذر از معنای ظاهری را جز با نص صریح از شارع و یا از طریق مکاشفه مجاز نمی‌داند،^۶ و این روش و نحوه مواجهه با الفاظ را، روش راسخان در علم دانسته و آن را متابعت از روش معرفتی ​