علی علیه السّلام را بر استحباب حمل کرده‌اند؛۱ اما نکته مهم در خصوص این روایت لحن وجوبی آن است. محمد بن مسلم و زراره از امام باقر و یا امام صادق علیهما السّلام نقل می‌کنند که فرمودند:
قرارداد امیرالمؤمنین علیه السّلام بر اسب‌های عربی اصیل، بر هر اسب، در سال دو دینار، و قرارداد بر هر اسب غیر اصیل یک دینار بود.۲
و ظاهر این عبارت وجوب زکات در اسب است؛ چنان که بعضی از فقها نیز به این مطلب تصریح کرده‌اند.۳در اینجا می‌توان ادعا نمود که این دستور امیرالمؤمنین علیه السّلام یک حکم حکومتی بوده که در زمان خلافت بیان داشته‌اند و پس از ایشان، از آنجا که این حکم با احکام دیگر و حکم اولیه زکات تنافی نداشته، همچنان به حال خود باقی‌مانده است؛ ولی از آن جهت که اصل وجوب توسط پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم بر نُه چیز وضع‌شده بود، ۴ وجوب در دستور امام علی علیه السّلام به استحباب اکید حمل می‌شود.
روایت امام صادق علیه السّلام می‌تواند قرینه این موضوع باشد. بنا بر مضمون این روایت، بر الاغ و خر زکاتی نیست و فقط بر نوع خاصی از اسب زکات است.۵ نمونه این دستور امیرالمؤمنین علیه السّلام از امام صادق علیه السّلام نیز نقل‌شده و ظاهرِ آن وجوب است. امام در پاسخ این که آیا برنج زکات دارد، فرمود:
بله، در برنج زکات است. در زمان پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم در مدینه برنج نبود تا دستور زکات بدهند، ولی در برنج زکات است و چگونه زکات نداشته باشد، در حالی‌که اکثر خراج عراق از برنج است.۶
در سیاق این روایت، احادیث دیگری نیز نقل‌شده است که زکات را در همه حبوبات واجب می‌داند،۷ ولی به علت تنافی این دسته از روایات با روایات وجوب زکات در نُه مورد خاص، فقها این موارد را بر استحباب حمل کرده‌اند؛ چنان که عنوانی که صاحب وسائل الشیعه بر این روایات قرارداده است، گویای همین نکته است.۸ البته در میان فقها کسانی
1.ر.ک: جواهر الکلام، ج۱۵، ص۷۴.
2.. الکافی، ج۳، ص۵۳۰، ح۱.
3.ر.ک: الحدائق الناظره، ج۱۲، ص۱۵۲؛ محاضرات فی فقه الامامیه، ج۱، ص۱۰۰.
4.. ر.ک: الکافی، ج۳، ص۵۰۹، ح۱.
5.. ر.ک: همان، ص۵۳۰، ح۲.
6.ر.ک: تهذیب الاحکام، ج۴، ص۶۵، ح۴.
7.. ر.ک: وسائل الشیعة، ج۹، ص۶۱ باب۹، «بَابُ اسْتِحْبَابِ الزَّکَاةِ فِیمَا سِوَی الْغَلَّاتِ الْأَرْبَعِ ...».
8.ر.ک: همان.
