شیخ طوسی در الفهرست اسناد خود تا برقی را ذکر می‌کند.^۱

پیشینه تحقیق

وثاقت و شرح زندگانی برقی در کتب رجالی از جمله اختیار معرفة الرجال کشی، الرجال عبیدالله غضائری، رجال النجاشی، الرجال و الفهرست شیخ طوسی، خلاصة الاقوال علامه حلی، معجم رجال الحدیث علامه خویی و سایر کتب رجالی آمده است.

جلد سوم دانشنامه جهان اسلام مقاله‌ای با موضوع برقی به قلم حسن طارمی منتشر کرده است که در آن به بررسی اجمالی زندگی، تحصیلات، اساتید، شاگردان، کتاب‌های وی المحاسن و الرجال پرداخته است.

جلد سوم دائرة المعارف تشیع نیز طی مقاله‌ای به قلم حسن انوشه، زندگی، تحصیلات، اساتید و شاگردان برقی را بررسی نموده است.

علی‌ رضا بهرامی و سید علی‌ رضا حسینی طی مقاله‌ای با عنوان «بازخوانی سیره حدیثی محمد بن خالد برقی» شخصیت و سیره برقی (پدر احمد بن محمدبن خالد) را در نقل روایت بررسی نموده‌اند. همچنین نقل از ضعفا و اعتماد به احادیث مرسل از دیگر موارد بررسی شده در این نوشته است. این مقاله در سال 92 در مجله پژوهش‌های قرآن و حدیث منتشر شده است.^۲

در معرفی برقی کتاب مستقلی نگارش نشده است، اما برخی از شارحان در بررسی کتاب المحاسن، مقدمه مفصلی را به برقی - که صاحب کتاب است - اختصاص داده‌اند؛ از جمله می‌توان به این دو کتاب اشاره نمود:

المحاسن، تحقیق و تصحیح سید مهدی رجایی. وی در این کتاب دو جلدی به بررسی زندگی و خانواده برقی به ویژه پدر او، تحصیلات، اساتید، شاگردان، دوران حیرت، نقل حدیث از اهل بیت به طور مستقیم و ماجرای وی با بزرگان تشیع پرداخته است. این بررسی‌ها نیمی از جلد اول کتاب را به خود اختصاص داده است. وی در ادامه جلد اول و تمام جلد دوم احادیث را بررسی و تحقیق و نقل نموده است. این کتاب به زبان عربی در شهر قم، توسط مؤسسه الکلام، در سال 1413ق، منتشر شده است.

المحاسن، ترجمه و تحقیق علی رضا زکی زاده و تصحیح و تنقیح امیر حسین شهبازی که

می‌کند^۱ و تمام روایات آن را با رمز «سن» نقل کرده‌ است.

المحاسن فعلی فاقد مقدمه و خطبه مؤلف است؛ اما ابن ادریس حلی در خاتمه کتاب السرائر خطبه آغازین المحاسن را نقل کرده‌ است. از مطالعه آن، انگیزه مؤلف چنین استنباط می‌شود که هدف وی انتخاب احادیث صحیح و درست بوده‌ است تا به واسطه آنها یقین مردم را افزایش دهد و به آگاهی‌های دینی و مذهبی ایشان عمق بخشد و ایشان را به سمت رضوان الهی در دنیا و آخرت سوق دهد.^۲

المحاسن از ابتدا با اختلاف تعداد احادیث در نسخه‌های مختلف مواجه بود. زیاده و نقصان در بخش‌های مختلف این کتاب توسط نجاشی و شیخ طوسی تصریح شده‌ است. علت، آن است که برقی کتاب خود را طی سال‌های متمادی تکمیل کرده‌ است. نجاشی 92 کتاب از کتاب‌های المحاسن را به نقل از محمّد بن جعفر ‌بن ‌بطه و گروهی دیگر از شیعیان نقل کرده است.^۳ شیخ طوسی در الفهرست، عناوین کتاب‌های المحاسن را تا رقم 123 افزوده‌ است که در رجال النجاشی به آنها اشاره نشده ‌بود.^۴ اما از این یکصد و بیست ‌وسه کتاب، تنها یازده کتاب (قسمت) باقی مانده‌ است که عبارت‌اند از: 1. قرائن، 2. ثواب الاعمال، 3. عقاب‌الاعمال، 4. الصفوة، 5. مصابیح الظلم، 6. العلل، 7. السفر، 8. المآکل، 9. الماء، 10. المنافع، 11. المرافق.^۵ هر کدام از این کتاب‌ها دارای باب‌هایی هستند. مجموع این کتب با ابوابشان دو هزار و هفتصد و پنج حدیث با مضامین کلامی، اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، فقهی و موضوعات دیگر را تشکیل می‌دهند.

برقی موفق به تکمیل کتاب خود شد و آن را برای گروهی قرائت کرد. پس از وی، نوه دختری او و چند تن دیگر ازشاگردان برقی آن را به صورت کامل برای شاگردانشان قرائت کرده‌اند‌. نجاشی به این مطلب اشاره دارد، آن‌جا که می‌نویسد:

حسین‌ بن ‌عبیدالله تمام کتاب‌های او را برای ما اِخبار کرد. او این احادیث را از احمد بن محمد بن ابو غالب زرای و او از علی ‌بن ‌حسین سعد‌آبادی ابوالحسن قمی و او از برقی شنیده ‌بود.^۶