155
فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره78

منافات دارد.۱

مامقانی در تنفیح‌ المقال، پس آن که به نقل از گروهی از بزرگان علم رجال وثاقت برقی را نقل می‌کند و نظر خود در باره اعتماد به احادیث مرسل و نقل از ضعفا را چنین بیان می‌کند که:

روایت کردن وی از ضعفا و اعتماد به احادیث مرسل ایرادی بر برقی نیست، زیرا گروهی از محدثان و مجتهدان چنین روشی داشته‌اند؛ اگر چه چنین شیوه‌ای مشهور علما نیست، اما اگر شخصی این شیوه را داشت، نمی‌توان بر وی خرده گرفت؛ همچنان که در سایر مسائل اختلافی همین‌گونه است... و منظور نجاشی از «یروی عن الضعفاء» تضعیف برقی نیست، و گر نه او را توثیق نمی‌کرد، بلکه هدف نجاشی از بیان این مطلب آگاهی دادن به روش برقی در روایت است، تا این که در منقولات و مرسلات وی دقت بیشتری صورت گیرد.۲

استاد بهبودی پس از نقد و بررسی نظرات در باره برقی، می‌نویسد:

هنگامی که در باره یک راوی جرح و تعدیل به این شکل می‌آید، نباید راوی را نسبت به اصحاب اصول و نوشته‌ها دروغ‌گو و مدلس بپنداریم [...] اما زمانی که روایات او را می‌بینیم و می‌یابیم که بدون دقت از غالیان و زنادقه حدیث نقل می‌کند، چگونه می‌توانیم به او اعتماد کنیم و اطمینان داشته باشیم آنچه را که از ثقات نقل کرده و از کتب ایشان گرفته نیز درست است و از دست‌برد غلات و دسیسه‌های آنان در امان بوده است. من بعد از تحقیق در روایات برقی دیدم او از نسخه‌های ساختگی - که به نام افراد موثق جعل شده بود - روایت نقل کرده است... از نظر من هنگامی که راوی از ضعفا زیاد روایت می‌کند و از نسخه‌هایی که وجاده‌ای، مرسل و غیر مناوله‌ای و بدون سماع به دست آورده، روایت می‌کند و در درستی و صحت نسخه‌ها دقت نمی‌کند و نسبت آنها به نویسنده را احراز نمی‌کند، حدیثش مردود است، مگر این که حدیث او با سماع یا مناوله صحیح باشد و احادیثش را با دقت نقل کند.۳

اختلاف فوق ما را بر آن داشت که به بخش‌های بازمانده از کتاب المحاسن مراجعه کرده و

1.. الفوائد الرجالیه، ج۱، ص۳۳۸.

2.. مقباس الهدایة فی علم الدرایه، ج۱، ص۱۸۳ - ۱۸۴.

3.. معرفة الحدیث، ص۱۰۸ - ۱۱۰.


فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره78
154

تبعید کرد،۱ ولی پس از مدتی او را به قم بازگردانید و از وی پوزش خواست و حتی در تشییع جنازه برقی پا برهنه و بدون عمامه حاضر شد تا رفتار پیشین را جبران کند.۲ ابن غضایری نقل از ضعفا و اعتماد به احادیث مرسل را بر وی عیب نمی‌شمارد، بلکه معتقد است که اشکال به کسانی برمی‌گردد که وی از آنها روایت نقل می‌کرده‌ است. وی معتقد است برقی به سبک و شیوه اخباریان، توجهی نداشته است که از چه شخصی روایت نقل می‌کند.۳ علامه حلی نیز در الخلاصه، پس از نقل مطالب فوق می‌گوید که روایات برقی نزد من مقبول است؛۴ اما ابن داوود حلی در رجال خود، پس از نقل سخن ابن غضایری، معتقد است که اتفاقاً ایراد متوجه برقی است، نه کسانی که وی از آنها روایت نقل می‌کرده‌؛ زیرا برای برقی تفاوت نداشت که از چه کسی حدیث شنیده است. وی همین بی‌توجهی برقی به ضعف روایات و اعتبار اساتید را علت اخراج برقی از قم توسط احمد بن محمد بن عیسی می‌داند.۵

سید مهدی بحرالعلوم در الفوائد الرجالیه در باره وثاقت برقی می‌نویسد:

هر دو شیخ در وثاقت برقی اتفاق نظر دارند و هر دو آورده‌اند که وی از ضعفا حدیث نقل می‌کرد و بر احادیث مرسل اعتماد می‌کرده‌ است.

وی سپس می‌نویسد:

حق آن است که نقل از ضعفا موجب تضعیف راوی نیست و حتی روایت را نیز تضعیف نخواهد کرد؛ البته در صورتی‌که راوی ثقه باشد. اعتماد به احادیث مرسل نیز همین‌طور است؛ زیرا مسئله‌ای اجتهادی است و اختلاف در مورد آن مشهور است و بسیار اتفاق افتاده که راویان بلند مرتبه از ضعفا بسیار روایت نقل کرده‌اند‌ و به احادیث مرسل اعتماد نموده‌اند. حال اگر احتمال دهیم حذف واسطه‌ها به علت بی‌مبالاتی و کم‌دقتی برقی باشد، این با توثیقی که شیخین از وی کرده‌اند، منافات دارد؛ زیرا اگر علت نقل احادیث مرسل بی‌مبالاتی و کم‌دقتی باشد، موجب تدلیس است و تدلیس با عدالت

1.. از مطالعه برخی از گزارش‌ها معلوم می‌شود که در آن تاریخ برخی از راویان - که به انحراف غلو معروف و یا متهم می‌شدند - از قم اخراج و به ری که در آن دوره سنی نشین بوده، تبعید می‌شدند (الرجال لابن الغضائری، ج۱، ص۳۹).

2.. الرجال لابن الغضائری، ج۱، ص۳۹؛ کتاب الرجال، ج۱، ص۴۰؛ خلاصة الاقوال، ج۱، ص۱۷.

3.. الرجال لابن الغضائری، ج۱، ص۳۹.

4.. خلاصة الاقوال، ج۱، ص۱۷.

5.. کتاب الرجال، ج۱، ص۴۲۱.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمی - پژوهشی علوم حدیث شماره78
    تاريخ انتشار :
    1394
تعداد بازدید : 13331
صفحه از 186
پرینت  ارسال به