صحت اسناد است.
اسماعیل بن مرار در اسناد روایات بسیاری که به حدود 208 مورد میرسد، واقع شده است و همه آنها را از حسن بن عباس المعروفی، مبارک عقرقوفی و یونس بن عبدالرحمن نقلنموده است. در سند 183روایت آن تنها نام یونس آمده و نزدیک به بیست روایت به صورت یونس بن عبدالرحمن آمده و همه اینها را علی بن ابراهیم قمی، از پدرش (ابراهیم بن هاشم)، از اسماعیل بن مرار روایت نموده است.۱
دو تن از صاحبان کتب اربعه با این بخش مشترک: «عَلِی بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ، عَنْ یونُس»، یا «عَلِی، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ، عَنْ یونُس» یا «عَلِی بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ، عَنْ یونُس» در سندها۲ آوردهاند.۳ این در حالی است که اعتبار این روایات به واسطه وجود اسماعیل بن مرار در سندشان، در نظر عالمان دینی مورد تردید واقع شده است؛ زیرا تنها چیزی که در باره این شخصیت در کتب رجالی پیشینیان آمده این بوده که شیخ طوسی در ذیل عنوان «ذکر أسماء من لم یرو عن واحد من الائمه» آورده:
روی عن یونس بن عبدالرحمان، روی عنه ابراهیم بن هاشم.۴
از آنجا که در باره این شخصیت و روایاتش تا به حال تحقیق مستقلی نوشته نشده است، مسائل مربوط به وی را در سه بخش پی میگیریم:
اولین مسئله قابل طرح در این باره تردید و شک در باره چهار شخصیت به نامهای اسماعیل بن مرّار، اسماعیل بن فرار، اسماعیل بن ضرار و اسماعیل بن مزار است.
مسئله دوم به وضعیت راوی برمیگردد که آیا این فرد ضعیف است یا حسن و یا دارای وثاقت؟
مسئله سوم در باره وضعیت احادیث وی است؛ به این معنا که بر فرض ضعف راوی، آیا راهی برای تصحیح روایات وی وجود دارد یا خیر؟
در ادامه، به هر یک از جهات یاد شده پرداخته میشود.