آنها هستیم. موضوعاتی همچون، فقه و حقوق، قرآن‌پژوهی؛ احادیث تفسیری، سیره‌پژوهی: پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم، صحابه و معصومان علیهم السّلام، کلام و عقاید: احادیث اعتقادی، فرق و مذاهب و آثار روایی کلامی، حدیث و جامعه‌شناسی و... از جمله موضوعات مورد مطالعه ایشان است.

در آثار «فقه الحدیثی»، پژوهش‌ها به شیوه «تحلیل درون‌متنی (توصیفی _ تحلیلی)» روایات و به تعبیر بهتر، به گونه «فقه الحدیثی» است، که در بیشتر موارد، به روش «مطالعه تطبیقی»^۱ صورت گرفته است. این‌گونه از مطالعات بیشتر به بررسی یک حدیث، یک عقیده شیعی و یا یک موضوع خاص شیعی _ یا تطبیقی _ می‌پردازد. برای نمونه، مطالعاتی که به روایات تفسیری می‌پردازند و از میان آن روایات، برخی را که بر تحریف قرآن، یا برخی تهمت‌های وارد بر شیعه اشاره دارد، گزینش می‌نمایند، و نیز بررسی احادیثی خاص؛ مانند بررسی روایت مرتبط با الاغ پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم و یا واژگان غریب روایات و... همگی به شیوه تحلیل دورن‌متنی روایات صورت می‌گیرد.

از سوی دیگر، خاورشناسان در برخورد با مؤلفه‌ها و بنیادهای اعتقادی شیعه _ که در ذیل مباحث فقه الحدیثی جای می‌گیرند _ معمولاً به دو شیوه «تاریخ‌نگری» و «پدیدارشناسی» عمل می‌کنند؛

در روش تحلیلی _ تاریخی، خاورشناسان می‌کوشند تا مؤلفه‌های اعتقادی تشیع را با توجه به ریشه‌ها و تحول‌های تاریخی بررسند؛ زیرا اصولی همچون امامت، مهدویت، مرجعیت و... در بستری از روی‌دادهای تاریخی پدید آمده‌اند. این شیوه بیشتر خاورشناسان پیش از قرن بیستم تا آغاز آن؛ مانند: فان فلوتن، دار مستتر، گلتسیهر و... بوده و هنوز هم چنین رویکردی در میانشان ساری است.^۲

در شیوه «پدیدارشناسی»، به بیان توصیف آموزه‌های شیعه می‌پردازند و کارکردها و تأثیرهای آموزه‌ها را در درون نظام و سیستم اعتقادی و فکری شیعه برمی‌رسند؛ برای نمونه، خاورشناسانی مانند هانری کربن، آنه ماری شیمل، همیلتون گیب و غیره در برخورد با مؤلفه‌های اعتقادی اسلام و شیعه کم و بیش از چنین روشی بهره برده‌اند^۳ که این شیوه در فعالیت‌های فقه الحدیثی ایشان نیز دیده می‌شود.

and African Studies; 1992; 55 (ii): pp. 250-261.

آندرو نیومن، «ماهیت اخباری/ اصولی در اواخر دوره ایران صفوی؛ بخش دوم: نزاع مجدد»، 1992م.

14. Newman, Andrew J. "Minority Reports: Twelver Shi'i Disputation and Authority the Buyid Period.” Chapter in Daftary, Farhad and Miskinzoda, Gurdof (editors), The Study of Shi'i Islam: History, Theology and Law, (Shi'i heritage series), I.B. Tauris; 2013, vol. 2, I.B.

آندرو نیومن، «گزارش‌های اندک: مشاجره و مرجعیت شیعه دوازده امامی در دوره آل بویه»، 2013م.

15. Newman Andrew J.The formative period of Twelver Shīʻism: Ḥadīth as discourse between Qum and Baghdad, Richmond, Surrey: Curzon; 2000, 222 p. (Culture and civilisation in the Middle East).

آندرو نیومن، دوره شکل‌گیری تشیّع دوازده‌امامی: گفتمان حدیث میان قم و بغداد، 2000م.

2 - 3. فقه الحدیث

«فقه الحدیث» بر خلاف رجال و درایه، که به صورت خاص به سند می‌پردازند، به «متن» حدیث توجه دارد و در آن مواردی همچون شرح لغات حدیث و نص و ظاهر، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین و معارض و غیرمعارض بودن آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر چه دانش «فقه الحدیث» در موضوع «متن» با «درایة الحدیث» اشتراک دارد، اما در «فقه الحدیث» به معناشناختی محتوای حدیث و مفهوم الفاظ و تعابیر پرداخته می‌شود و در «درایة» به وضعیت کلی متن به لحاظ فزونی یا درآمیختگی یا تغییر و تبدیل و...^۱ موضوعاتی نظیر «غریب الحدیث» که به واژگان دشواریاب حدیث می‌پردازند، یا «مختلف الحدیث» که در آن روایات متعارض بررسی می‌شوند، نیز به دلیل اهتمام به متن حدیث، در این شاخه، یعنی «فقه الحدیث» جای می‌گیرند.^۲

با درنگ در عناوین و شمارگان مقالات غربیان می‌توان گفت مطالعات فقه الحدیثی پس از بررسی‌های تاریخی، دومین عرصه حضور آنان در حدیث‌پژوهی به شمار می‌آید و علاقمندان متعددی از خاورشناسان را به خود جلب کرده است. البته خاورشناسان به مباحث عام و نظری فقه الحدیث، همچون اصول و قواعد فهم حدیث، منبع‌شناسی فقه الحدیث و... چندان نپرداخته‌اند، لکن در فقه الحدیثِ موضوعی شاهد تنوع و تکثر مقالات