4. منابع حدیث: 41 عنوان

5. مطالعات رجالی و سندی حدیث: دوازده عنوان

6. پژوهش‌های حدیثی عام با نیم‌نگاهی به حدیث شیعه: 21 عنوان

7. بررسی و نقد (خودانتقادی): هفده عنوان

8. منبع‌شناسی: یازده عنوان

ج) این مجموعه، حاصل تلاش 67 خاورشناسی است که نوشته‌هایشان شناسایی شده است. از این تعداد، هفت نفر ایرانیانی هستند که در اقلیم پژوهش‌های غرب آثاری از خود به جای گذاشته‌اند: آقایان حسین مدرسی طباطبایی، محمد علی امیر معزی، سیروس علی زرگر، بهنام صادقی، حسن انصاری، سعید عدالت‌نژاد و خانم زیبا میرحسینی. اگر چه همچنین از آثار آقایان ارجمند نیز نباید غفلت کرد، اما به جهت عدم تمرکز بر مباحث حدیثی شیعه در نوشته‌های ایشان، از آثار وی نامی نبرده شده است. در این میان تعداد اندکی هم مسلمانانی‌اند که البته با نگاه غیرشیعی و در غرب به تولید آثاری همت گمارده‌اند؛ مانند: جاناتان براون و محمد علی بیوکارا و یک مورد شیعه غیرایرانی و ساکن در غرب (لیاقت تکیم).

ح) در یک نگاه آماری، اتان کلبرگ به صورت کاملاً مشهودی، دارای بیشترین اثر است. وی در هر پنج بخش دارای اثر است و از این حیث شخصیتی ممتاز به حساب می‌آید. آثار کلبرگ به ویژه در بخش فقه الحدیث و منابع حدیث، از دیگر خاورشناسان بیشتر است.^۱ پس از کلبرگ، آندرو نیومن و روبرت گلیو، دارای بیشترین و ممتازترین آثار در بین هم‌قطاران خود هستند، که در اکثر بخش‌های حدیث‌پژوهی نوشتاری دارند. رونالد پی باکلی، پس از آن دو، دارای آثار متعددی در حوزه‌های مختلف، به ویژه حوزه تاریخ مکتوبات نخستین امامی و مباحث رجالی است. در بخش منابع روایی، مارسین کاوسکی پس از کلبرگ و نیومن، آثار متعددی از خود بر جای گذاشته است؛ گر چه دیگر خاورشناسان نیز به فراخور مطالعات خود، بهره‌ای از این بخش برده‌اند. همچنین، محمد علی امیر معزی به عنوان شاخص‌ترین و پراثرترین فرد در بخش عقاید امامیه، در کنار مطالعات پردامنه کلبرگ، به عنوان یک امامی‌شناس شاخص، مورد توجه خواهد بود. آثار وی به جهت استفاده وسیع از روایات امامی در اثبات و استناددهی به نظریات و فرضیات، محل تأمل و نظر است.

منابع و مأخذ هر پنج قسم مذکور (به عنوان اقسام فرعی بحث)، نیز شناسایی شده‌اند که به جهت طولانی شدن این نوشتار، از آوردن عناوین آنها در اینجا منصرف شده، خوانندگان محترم را به پژوهش مستقلی که در این موضوع نگارش شده است، ارجاع می‌دهیم.^۱

3. تحلیل و نتایج

از مجموع اطلاعات موجود از آثار حدیث‌پژوهی خاورشناسان در حوزه مطالعات شیعه امامیه چنین نتیجه می‌گیریم که این پژوهش‌ها را می‌توان در پنج دسته «کلیات حدیث»، «تاریخ حدیث»، «فقه الحدیث»، «منابع حدیث» و «مطالعات رجالی و سندی حدیث» کدگذاری و تقسیم کرد. قسم‌های دیگری نیز می‌توان در ذیل هر کدام از این پنج قسم افزود. برای نمونه، مطالعات مربوط به «عقاید شیعه امامیه» یا «روایات تفسیری»، بیشتر در قسم «فقه الحدیث» جای می‌گیرند. همچنین برخی پژوهش‌ها نیز وجود دارد که نه به عنوان منابع اصلی، بلکه به عنوان منابع فرعی و بعدی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. این پژوهش‌ها را می‌توان در دو بخش «پژوهش‌های حدیثی عام با نیم‌نگاهی به حدیث شیعه» و «بررسی و نقد (خودانتقادی)» جای داد. نیز بخش‌هایی با عنوان «نقد خود بر خود» و «منبع‌شناسی» خاورشناسان در حدیث امامیه را هم می‌توان بر گونه‌های فرعی آثار ایشان افزود.

3 - 1. تحلیل آماری و فراونی

الف) مجموع آثار عنوان شده در پنج‌ دسته اصلی، 110 اثر و در بخش مطالعات بیشتر، 75 اثر شامل مقاله، کتاب، رساله، فصلی از یک مجموعه یا مدخلی از دایرة المعارف است. بخش‌های بررسی و نقد، منبع‌شناسی _ که فقط معرفی منابع مطالعاتی شیعه‌اند و نه مقالات و نوشته‌های تحقیقی منتشر شده _ و نیز پژوهش‌های با نیم‌نگاهی به حدیث شیعه امامیه، به عنوان منابع مورد توجه و اصلی شناخته نمی‌شوند، اما بخش عقاید را می‌توان ذیل فقه‌ الحدیث مورد توجه قرار داد. از این رو، با افزودن منابع عقایدی به فقه الحدیث، آثار مورد توجه به 146 عنوان افزایش می‌یابد.

ب) فراوانی آثار تولید شده به این ترتیب است:

1. کلیات حدیث: هشت عنوان

2. تاریخ حدیث: پانزده عنوان

3. فقه الحدیث: شصت عنوان (فقه الحدیث و عقاید)