3 - 2. خاورشناسان برجسته
بررسیها در مطالعات استشراقی در حوزه حدیث شیعه امامیه، ما را به چند شخصیت برجسته رهنمون میسازد:
الف) اولین و مهمترین شخصیت، همان طور که از آمار مشخص است و پیشتر گفته شد، کسی نیست جز «اتان کلبرگ»، خاورشناسِ امامیپژوهِ پرآوازه یهودی. آثار این فرد، بدون شک جزء اولین آثار این حوزه و تأثیرگذارترین آنها به شمار میآید. کلبرگ را میتوان نماینده جریان حدیثپژوهی در اسرائیل نیز نامید.
ب) پس از کلبرگ، دو شخصیت پرکار و دانشمند انگلیسی، «آندرو نیومن» و «روبرت گلیو»، به عنوان دیگر «نمونههای مطالعاتی» میتوانند مورد پژوهش قرار گیرند. محوریت آثار این دو استاد، به صورت ویژهای بر شیعه امامی و مطالعات حدیثی متمرکز بوده، اندیشههایی را خلق کردهاند که در دنیای غرب بر دیگر آثار استشراقی تأثیرات مشهودی گذاشته است. هر دو نفر، به عنوان نمایندگان حوزه انگلیس مورد نظرند.
ج) دیگر خاورشناس، «رونالد پی باکلی» است. وی نیز آثار ارزشمندی از خود بر جای گذاشته و شناخت تفکرات و اندیشههایش در شناخت رویکردها و اندیشههای غربیان، به ویژه با توجه به تحقیقات روشمند و جدیدِ علمیاش، ضروری است. وی نیز اهل انگلیس بوده و البته در مکتب اساتید اسرائیلی شاگردی نموده است.
ح) از خاورشناسان مسلمانِ غیرایرانی، آقایان «جاناتان براون» (از آمریکا) و «محمدعلی بیوکارا» (از ترکیه) مورد توجه بایسته و لازماند. تحلیلها و نقادیهای هر دو شخصیت به ویژه در حوزه حدیث شیعه امامیه جالب توجه و بررسیاند.
خ) از ایرانیان خاورشناس، آقایان «حسین مدرسی طباطبایی» و «محمد علی امیر معزی» بیش از دیگران مورد توجه در این مقولهاند. آثار ایشان به جهت نگاشته شدن در اقلیم غرب و با سبک و سیاق نگاشتههای غربی و نیز شاخص بودن در حوزه آثار غربی، جزو آثار استشراقی قرار گرفته است.
د) برخی از خاورشناسان دارای پژوهشهای شاخص و مهمیاند؛ مانند: آرزینا لالانی، جاناتان براون، بار اَشِر و دیگران. از این رو، آثار موردی از این دست که در زمره فعالیتهای تأثیرگذار، نو، مهم و انتقادی آنان در حوزه حدیث شیعهاند، باید به صورت ویژه گزارش شده، مورد توجه قرار گیرند.
3 - 3. پژوهشهای شاخص
افزون بر این، برخی از آثار شاخص در حوزههای مختلف حدیثپژوهی شیعه به عنوان