در استفاده همزمان از فلسفه و آیات و روایات، حقایق وحی را به صورت براهین عقلی درآورد و عقل و وحی را مکمل یکدیگر برای وصول به حقیقت می‌داند. ملاصدرا در آثار متعدد خود، همواره بر لزوم وحی در شناخت صحیح حقیقت تأکید کرده و در طرح مباحث مختلف مبدأشناسی، انسان‌شناسی، آخرت‌شناسی، جهان‌شناسی و... از نقل بهره‌جسته و از آیات قرآنی و شواهد روایی، برای استدلال و یا تأیید و نتیجه‌گیری مباحث عقلی و فلسفی استفاده می‌کند و با حال سعی دارد، ضمن پایبندی در بهره‌گیری از دلایل نقلی، ارزش آن را از حوزه فلسفه و عقل تفکیک کرده و هیچ گاه تعالیم وحی و معصومان علیهم السّلام را تا سطح فلسفه و عقل تنزّل ندهد، چنان که تأکید می‌کند:

از آن بپرهیز که در صدد دانستن حقایق (به ویژه حقایق معادی)، جز از طریق اخبار و ایمان به غیب برآیی، بی آن که بخواهی آن حقایق را با عقل مغشوش و دلیل مخدوش خود دریابی که در این صورت همچون کوری خواهی بود که بخواهد رنگ‌ها را با ذوق یا حس بویایی یا شنوایی یا لامسه خویش درک کند و این عین انکار وجود رنگ‌ها است.^۱

ب) میزان استفاده از احادیث در آثار ملاصدرا

از آنجا که ملاصدرا معتقد است تا عقل به نور شرع نرسد، راه به جایی نبرد، فلسفه را با قرآن و روایات بهم آمیخت و در آثار متعدد خود، علاوه بر استفاده از آیات، از احادیث زیادی بهره برده است تا آنجا که حتی به طور مستقل به شرح احادیث نیز پرداخته و در کتاب شرح اصول الکافی، حدود پانصد حدیث را شرح نموده است. این دانشمند همچنین در کتاب الاسفار الاریعه به طور گسترده از احادیث بهره جسته و در تفسیر قرآن کریم نیز، اتکای ویژه‌ای بر روایات دارد، تا آنجا که در جای جای این تفسیر، اعم از بررسی لغوی، بیان شأن نزول، بیان فضیلت سوره‌ها، بیان تفسیر و تأویل آیات، تعیین مصداق و تطبیق آیات و... از روایات استفاده کرده و در سایر آثارش، همچون الشواهد الربوبیه، حدود 63 حدیث و در المبدأ و المعاد، 34 حدیث و در کتاب رسالة فی حدوث العالم حدود شش حدیث استفاده نموده که در این آثار، گاهی بخشی از فصول کتاب را به طور مستقل به احادیث اختصاص داده و گاهی احادیث را به عنوان شاهد سخن بیان کرده و گاهی نیز به طور مستقل، به احادیث استدلال می‌نماید.

​

می‌گردد.^۱ زرکشی از صاحب نظران علوم قرآنی، تأویل را وصول به معنای باطنی، به طریق استنباط می‌داند، به طوری که این معنا با کتاب و سنّت ناسازگار نباشد.^۲ سیوطی نیز به پیروی از زرکشی، تأویل را کوششی فرامتنی برای دریافت معانی درونی بیان می‌کند.^۳ ابن تیمیه و در پی او، ابن کثیر، ابن قیّم جوزیّه و محمد رشیدرضا، واژه تأویل را به معنای حقیقت خارجی و وجود عینی کلام می‌دانند.^۴

علامه طباطبایی معتقد است ورای الفاظ، حقیقتی وجود دارد که از سنخ الفاظ و معانی نیست و نسبت آن به الفاظ، همانند نسبت روح به جسد است و تأویل همان حقیقت خارجی و واقعیت عینی ورای الفاظ است.^۵ آیة اللّه محمد هادی معرفت، تأویل را به معنای باطن و مفهوم پوشیده می‌داند که ظاهر کلام بر آن دلالتی ندارد و این مفهوم پوشیده، به واسطه سخنی دیگر - که دلالت روشنی دارد - آشکار می‌شود.^۶ صدرالمتألهین به عنوان یکی از اندیشمندانی علوم اسلامی، در آثار متعدد خود به بحث تأویل اشاره دارد که برای بررسی دیدگاه وی به ویژه در تأویل احادیث، ابتدا جایگاه و منزلت احادیث و چگونگی بهره‌مندی از آن، در اندیشه و آثار ملاصدرا تبیین می‌گردد.

جایگاه احادیث در اندیشه و آثار ملاصدرا

چنان که گفته شد، ملاصدرا از اندک فیلسوفانی است که اهتمام ویژه‌ای به استناد به قرآن و احادیث دارد و با تلفیق عقل و نقل، بنیان حکمت متعالیه را استوار نموده و به تبیین معارف دینی و الهی پرداخت که در اینجا بررسی جایگاه و منزلت احادیث در حکمت ملاصدرا، از جهات مختلف، شامل تأکید بر وحی در اندیشه ملاصدرا، میزان و چگونگی استفاده از احادیث در آثار وی تبیین می‌گردد.

الف) تأکید بر وحی در اندیشه صدرالمتألهین

آنچه ملاصدرا را از دیگر فلاسفه متمایز و برجسته ساخته، بهره‌گیری از دلایل نقلی، یعنی آیات و روایات، در تبیین و تحلیل مسائل فلسفی و دینی است. ملاصدرا با حسن ابتکار خود ​