درآمد
از برخی پژوهش‌های حدیثی،۱ کلامی،۲ تفسیری،۳ عرفانی۴و سیره‌نگاری۵ اسلامی چنین بر می‌آید که افضلیت مطلق حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم بر پیامبران پیشین، از ضررویات اعتقادات اسلامی بوده و از پشتوانه اجماع برخوردار است.۶ در مقابل این اعتقاد، ظاهر روایاتی چون: «ما ینبغی لأحد أن یقول: أنا خیر من یونس بن متی؛۷هیچ کسی را نشاید که بگوید: من از یونس پسر متی بهترم» و «لا ینبغی لاحد أن یقول: أنا خیر من یحیی بن زكریا، ما هم بخطیئة و لا جالت فی صدره امرأة؛۸هیچ کسی را نشاید که بگوید: من از یحیی پسر زكریا بهترم؛ زیرا آهنگ گناهی نکرد و زنی در سینه وی آغوش نگرفت» _ که از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم گزارش شده _ بر عدم تفضیل ایشان بر حضرت یونس و یحیی علیهما السلام، دو از پیامبران یهود و صاحب‌نام در کتاب مقدس،۹ دلالت دارند.
همچنین گونه‌های مشابه روایت دوم با عصمت انبیا، استحباب ازدواج و دوستداری زنان در سیره معصومان علیهم السلام تعارض دارد؛ زیرا ظاهر آن بر آهنگ خطیئه از سوی پیامبران و حُسن ازدواج نکردن دلالت دارد و روشن است که چنین اعتقادی، خلاف اصول اسلامی است و می‌تواند شبهاتی را در ذهن ناآشنایان با آیین اسلام و احادیث ایجاد کند. تکلیف ما با این روایات چیست؟ به نظر می‌آید با محوریت پرسش‌های ذیل، بتوان تعامل عالمانه‌ای با این روایات بر قرار کرد و با بهره‌گیری از اصول و روش فهم و نقد احادیث، به پرسش‌ها و شبهات طرح شده در باره این احادیث پاسخ منطقی داد:
یک) بازتاب روایات منع تفضیل در جوامع حدیثی فریقین چگونه است؟ (گونه‌ها و مصادر)
1.. منیة السول فی تفضیل الرسول(، ص۱۶- ۴۰؛ مناقب آل أبی طالب، ج۱، ص۱۸۶؛ الوافی، ج۱، ص۲؛ مشارق أنوار الیقین، ص۴۳؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۴۰۶.
2.. شرح المقاصد فی علم الکلام، ج۲، ص۱۹۲؛ الشافی فی الامامة، ج۳، ص۱۵.
3.. مفاتیح الغیب، ج۶، ص۵۲۱؛ المیزان، ج۱۰، ص۱۵۳.
4.. الفکوک فی اسرار مستندات حکم الفصوص، ص۳۰۸ - ۳۱۵.
5.. الشفاء بتعریف الحقوق المصطفی، ج۱، ص۲۲۵؛ مختصر مفید، ج۳، ص۳۱ - ۳۰.
6.. مفاتیح الغیب، ج۶، ص۵۲۱؛ الشافی فی الامامة، ج۳، ص۱۵.
7.. مسند احمد، ج۱، ۲۵۴، ص۳۸۴.
8.. کنز العمال، ج۱۱، ص۵۲۱؛ الدر المنثور، ج۴، ص۲۶۲.
9.. Zondervan Illustrated Bible Dictionary, pp ۷۵۷ - ۷۶۲.
