بازيابى متون كهن امامى در آثار شيخ صدوق - صفحه 12

تشبيه و جبر با راويانى غيرامامى است. نمونه اى از اين دست ، روايتى در صفحه 23 ـ 24 و با همان سلسله سند در صفحه 376 ـ 377 است. روات اين احاديث ، غيرامامى هستند و ظاهراً تنها دليل روايت اين احاديث آن است كه متن حديث منقول از ائمه شيعه است.
بخش پايانى التوحيد شيخ صدوق به نقل رواياتى در ذم اهل كلام اختصاص يافته است. چنين رواياتى در محافل محدثان كوفه رواج داشته است. نمونه اى از اين روايات را ابن طاووس (متوفى 664 ق) از كتاب عبداللّه بن حماد انصارى (زنده به سال 229 ق) نقل كرده است (كشف المحجة ، ص 62 ـ 63).
ابن طاووس درباره كتاب عبداللّه بن حماد مى نويسد :
ما رويته من كتاب أبى محمد عبداللّه بن حماد الانصارى من أصحاب مولانا الكاظم عليه السلام (متوفى 183 ق) و نقلته من أصل قَرى على الشيخ الصدوق الذى ذكر جدك ابوجعفر الطوسى أنه لم يكن له نظير فى زمانه و هو هارون بن موسى التلعكبرى (متوفى 385 ق) تغمّده اللّه جل جلاله برضوانه تأريخه سنة 376... (كشف المحجة ، ص 61) .
نكته قابل ذكر ديگر درباره كتاب التوحيد ، نقل از تفسير كهن امامى ، يعنى تفسير ابوالجارود زياد بن منذر ، است. نجاشى در ضمن آثار ابوالجارود به كتاب تفسير القرآن وى اشاره كرده است (الرجال ، ص 170) . در اين تفسير ، ابوالجارود ، روايات تفسيرى از امام باقر عليه السلام را گردآورى كرده است. نجاشى سلسله سند روايت اين كتاب را به روايت جمعى از اصحاب اماميه از احمد بن محمد بن سعيد معروف به ابن عقده (متوفى 333 ق) ، از جعفر بن عبداللّه محمدى (زنده به سال 268) ، از ابوسهل كثير بن عياش قطان ، از ابوالجارود ذكر كرده است.
شيخ طوسى (متوفى 460 ق) نيز درباره تفسير ابوالجارود نوشته است :
واخبرنا بالتفسير احمد بن عبدون عن ابى بكر [احمد بن عبداللّه ]الدورى (درباره او ر.ك: الرجال ، نجاشى ، ص 85) عن ابن عقدة عن ابى عبداللّه جعفر بن عبداللّه بن جعفر بن عبداللّه بن جعفر بن محمد بن

صفحه از 33