شيخ صدوق و كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام
ابوجعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى در آغاز كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام علت تأليف كتاب خود را ، برخورد با دو قصيده از ابوالقاسم اسماعيل بن عباد (متوفى 385 ق) در ستايش از امام رضا عليه السلام ياد كرده است. ۱ شيخ صدوق مى نويسد :
وقع إلىَّ قصيدتان من قصايد الصاحب الجليل كافى الكفاة أبى القاسم اسماعيل بن عباد أطال اللّه بقائه و أدام دولته و نعمائه و سلطانه و أعلاه فى اهداءالسلام الى الرضا على بن موسى ابن جعفر... عليهم السلام ، فصنَّف هذاالكتاب لخزانته المعمورة ببقائه ، اذ لم أجد شيئاً آثر عنده و أحسن موقعاً لديه من علوم أهل البيت عليهم السلام لتعلقه بحبهم و استمساكه بولايتهم و اعتقاده بفرض طاعتهم و قوله بامامتهم و اكرامه لذريتهم ، ادام اللّه عزه و احسانه الى شيعتهم قاضياً بذلك حق انعامه على و متقرباً به اليه لاياديه الزهر عندى ، و مننه الغر لدى و متلافياً بذلك تفريطى الواقع فى خدمة حضرته راجياً به قبوله لعذرى و عفوه عن تقصيرى و تحقيقه لرجائى فيه و أملى و اللّه تعالى ذكره يبسط بالعدل يده و يعلى بالحق كلمته و يديم على الخير قدرته يسهل المحان بكرمه وجوده و ابتدأت بذكر القصيدتين لانهما سبب لتصنيفى هذا الكتاب، (عيون اخبار، ج 1، ص 3).
شيخ صدوق به دليل فاصله زمانى با روزگار امام رضا عليه السلام ، از برخى از آثار مكتوب و تواريخى كه به ذكر حالات و احوال امام رضا عليه السلام پرداخته اند ، بهره گرفته است. بررسى اسناد كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام نشان مى دهد كه يكى از اين آثار ، كتاب الاوراق ابوبكر صولى است. ۲ در موارد متعددى شيخ صدوق به سلسله سند زير مطالبى درباره امام رضا عليه السلام به نقل از صولى نقل كرده است:
1.درباره صاحب بن عباد ر. ك : مثالب الوزيرين ؛ معجم الادباء ، ج ۶ ، ص ۱۶۸ ـ ۳۱۷. منابع اصلى حموى در نقل احوال صاحب ، المنتظم ابن جوزى مثالب الوزيرين توحيدى و مشارب التجارب ابوالحسن بيهقى است .
2.درباره صولى ر. ك: سير اعلام النبلاء ، ج ۱۵ ، ص ۳۰۳. يكى از مصادر ذهبى در نقل احوال صولى الفهرست ابن نديم (ص ۱۶۷ ـ ۱۶۸) بوده است. ابن نديم به وفات صولى در بصره در حدود سال ۳۳۰ اشاره كرده است.
