بازيابى متون كهن امامى در آثار شيخ صدوق - صفحه 22

عبدالعزيز كجى از نوفلى روايت كرده است. نام نوفلى در تمام نقل قول هايى آمده ، از وى به حسن بن محمد تصحيف شده است. ۱

كتاب تفسير القرآن شيخ صدوق ۲

نجاشى از بين آثار شيخ صدوق به دو كتاب مختصر تفسير القرآن و كتاب تفسير القرآن اشاره كرده است (الرجال ، ص 391 و 392) . شيخ طوسى نيز در كتاب الفهرست (ص 444) ، از كتاب تفسير شيخ صدوق سخن گفته و اشاره كرده كه شيخ صدوق اين اثر را به اتمام نرسانده است «لم يتمه» .
درباره تفسير منسوب به امام حسن عسكرى ، بحث و سخن فراوان است ، اما نكته اى وجود دارد كه تا به حال مورد توجه قرار نگرفته و آن اين كه تفسير مورد نظر در اصل تأليف شيخ صدوق است. دلايل اين انتساب چنين است :
1 . بخش اعظمى از اين تفسير در آثار مختلف شيخ صدوق و به همان سلسله سند موجود در آغاز متن تفسير نقل شده است ، كه صفحات آن به صورت زير مطابقت داده شده است : صفات الشيعة ، ص 45 و علل الشرايع ، ج 1 ، ص 140 ، در تفسير ص 47 ؛ الخصال ، ج 2 ، ص 416 ، در تفسير ص 30؛ عيون الاخبار ، ج 1 ، ص 137 ، در تفسير ص 142 ؛ عيون الاخبار ، ج 2 ، ص 266 ، در تفسير ص 47 ؛ عيون الاخبار ، ج 1 ، ص 291 ، در تفسير ص 47 ؛ عيون الاخبار ، ج 1 ، ص 300 ، در تفسير ص 58 ؛ عيون الاخبار ، ج 1 ، ص 301 ، در تفسير ص 29 ؛ عيون الاخبار ، ج 1 ، ص 305 ، در تفسير ص 44 ؛ عيون الاخبار ، ج 1 ، ص 12 ، در تفسير ص 215؛ معانى الاخبار ، ص 4 در تفسير ص 21 و ص 24 ، در تفسير ص 62 و ص 33 ، در تفسير ص 44 و ص 36 در تفسير ص 47

1.نيز بنگريد به : معجم رجال الحديث ، ج ۶ ص ۱۳۴ ـ ۱۳۷ ؛ الذريعة ، ج ۱۹ ص ۳۶۰.

2.مفصل ترين بحث درباره تفسير امام حسن عسكرى عليه السلام ، بحث مرحوم محمد تقى تسترى در الاخبار الدخلية ، ج ۱ ص۱۵۲ ـ ۲۲۸ است. از نوشته هاى ديگرى كه درباره تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام تأليف شده ، مى توان به بحث آقاى مسلم داورى در اصول علم الرجال بين النظرية و التطبيق ، ص ۲۸۳ ـ ۲۸۶ ؛ رسالة فى التفسير المنسوب الى الامام العسكرى عليه السلام ؛ الرسائل الرجالية ، ج ۲ ص ۶۲۵ ـ ۶۳۹ ؛ الذريعة الى تصانيف الشيعة ، ج ۴ ص ۲۸۳ ـ ۲۹۳؛ خاتمة مستدرك الوسائل ، ج ۵ ص ۱۸۶ ـ ۲۰۰ ، اشاره كرد.

صفحه از 33