بخش اعظمى از متون اوليه و كهن و اماميه كه در قرون دوم و سوم تأليف شده بود ، اينك به صورت مستقل موجود نيست ، اما اين آثار ـ كه نام بيشتر آنها در متون رجالى كهن اماميه بخصوص رجال شيخ طوسى و نجاشى آمده است ـ پايه اى براى تأليف آثار عالمان اماميه در قرون سوم و چهارم و حتى دوره هاى متأخر بوده است. يكى از عالمانى كه بخش اعظمى از ميراث اماميه را در ضمن آثار خود نقل نموده ، محمد بن على بن حسين مشهور به شيخ صدوق (متوفى ۳۸۱ق) است. نوشتار حاضر ، تأملى از اين زاويه بر آثار شيخ صدوق، خاصه با تكيه بر دو تأليف وى، عيون اخبار الرضا عليه السلام و التوحيد است.