از متون اوليه اماميه است. شيخ صدوق ، در عصرى مى زيسته است كه متون و مجامع حديثى شيعه به طور مدون موجود بوده اند و طبعا شيخ صدوق در مقام يك محدث ، همانند ديگر محدثان ، از اين آثار به دو صورت نقل حديث كرده است. برخى از صاحبان اين آثار ، از مشايخ شيخ صدوق بوده اند و او به طرق متداول تحمل حديث (سماع ، اجازه ، قرائت ، مناوله و كتابت) از آنها حديث نقل كرده است. بخشى ديگر از متونى كه شيخ صدوق از آنها نقل حديث كرده است ، مدونات حديثى كهن اواخر اول ، قرن دوم و سوم بوده و طبيعى است كه شيخ صدوق از اين آثار به واسطه مشايخ مُجيز خود روايت كرده و اصطلاحا رواياتى از اين آثار را در كتاب هاى خود تخريج كرده است. ^۱
در اين نوشتار مطلبى نيز درباره تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام آمده است. درباره مؤلف اين تفسير ، بحث هاى زيادى مطرح شده است و بسيارى از علماى معاصر درباره مؤلف اين تفسير سخن گفته اند. در اين نوشتار ، با ارائه شواهدى نشان داده شده است كه اين تفسير همان كتاب التفسير است كه توسط نجاشى و شيخ طوسى در زمره آثار شيخ صدوق معرفى شده است. البته بحث از وثاقت احاديث اين كتاب ، همانند هر كتاب حديثى ديگر بايد با همان شيوه هاى رايج صورت گيرد و انتساب اين كتاب به شيخ صدوق ، دليلى بر وثاقت روايات آن نيست . اما ترديدى نيست كه برخى از نظرات ابراز شده درباره اين تفسير ، بيشتر از آن روى بوده كه گمان مى شده است ، شيخ صدوق تنها يك راوى در سلسله سند اين كتاب به شمار مى رود حال آن كه بزرگانى كه درباره عدم اصالت اين تفسير سخن گفته اند ، اگر شواهد دالّ بر تأليف اين كتاب را به شيخ صدوق ديده بودند ، با چنان قاطيعتى درباره اين تفسير قضاوت نمى كردند.
پيدايش و تكوين دانش حديث ، گرچه به همان قرن اول هجرى باز مى گردد ، اما در باب مسئله كتابت حديث و رسميّت يافتن اين كار و زمان آن ، ميان محققان اختلاف جدى وجود دارد. نخستين بار ژوزف شاخت ، در كتاب مقدمه اى بر فقه اسلامى ، اين عقيده را مطرح كرد كه متون اسلامى بر خلاف ادعايى كه مى شود در زمانى بسيار متأخر از آنچه كه گمان مى شده ، تدوين شده اند. ترديدهاى شاخت ، گرچه امروز به آن صورت