كاوشى نو در فهرست كتاب هاى شيعه
اسماعيل اثباتى
چكيده
شيعيان از ديرباز كتاب هاى بسيارى تأليف كردند . با گسترش تشيع و انتشار تأليفات آنها در بلاد مختلف ، نياز به شناخت اين كتاب ها بيش از پيش احساس مى شد ؛ لذا در پاسخ به اين نياز فهرست هايى توسط بزرگان تأليف شد. علاوه بر اين برخى از مخالفان چنين القا مى كردند كه شيعيان پشتوانه و ريشه عميقى ندارند ، و تشيع فرقه اى نوظهور و ابداعى است . براى پاسخ گويى به اين شبهات شيخ طوسى و مرحوم نجاشى كتبى را تأليف كردند كه مشتمل بر اسامى بزرگان و مؤلفان شيعه و كتاب هاى آنها بود.
اين كتاب ها اكنون منبع بسيار مهمى براى شناخت تشيع و كتاب هاى شيعى در قرون اوليه اسلامى هستند. معمول ترين شيوه استفاده از كتب رجالى و فهارسِ موجود ، شناخت راويان ثقه و ضعيف و كتاب هاى منسوب به آنهاست . در اين نوشته سعى كرده ايم اين كتاب ها را از زاويه اى ديگر مورد كاوش و بررسى قرار دهيم ؛ لذا تنها به اطلاعاتى كه از اسامى كتاب هاى مؤلفين به دست مى آيد اشاره مى كنيم . با مطالعه اسامى كتاب هاى مذكور در فهرست ها ، مى توان به علوم رايج در جامعه و انواع كتاب هاى نگاشته شده پى برد . از طرفى شناخت بزرگانِ تشيع و گرايش هاى فكرى آنان ، همچنين آشنايى با شهرهاى مهم شيعيان نيز ، از اين رهگذر ممكن مى نمايد .
ناگفته نماند مطالب و مثال هاى مطرح شده در اين مقاله از رجال نجاشى استخراج شده ، ولى انحصار به اين كتاب ندارد و در مورد ساير كتاب هاى فهرست ، چون فهرست طوسى نيز صادق است. ۱
كليد واژه ها : فهرست نجاشى ، جامعه علمى شيعه ، مراكز شيعه .
1.اره هايى كه درمتن مقاله آمده، به شماره عناوين در رجال نجاشى مربوط است؛ لذا ازذكرنام كتاب خوددارى شده است.
