3 . جوامع حديثى

بعد از انتشار حديث در جامعه اسلامى و بخصوص پس از عصر صادقين عليهماالسلامكتاب هايى كه شامل ابواب مختلف فقهى بود نوشته شدند . تعداد اين ابواب در زمان حسين بن سعيد اهوازى به سى باب رسيد و از اين رو اين مجموعه ها به كتاب هاى ثلاثين شهرت يافت (رقم 136) . صفوان بن يحيى ، على بن مهزيار و محمد بن حسن صفار نيز كتاب هايى مثل ثلاثين حسين بن سعيد تأليف نمودند ^۱ و با گذشت زمان و افزايش ابواب فقهى كتاب هاى اربعه حديثى شيعه پا به عرصه ظهور نهاد .

4 . مسائل و توقيعات

با گسترش تشيع در اقصى نقاط بلاد اسلامى و ميسّر نبودن دسترسى آسان به امامان ، شيعيان سؤالات خود را به وسيله نامه هايى به محضر ائمه عليهم السلام مى فرستادند . برخى از محدثان اين نامه ها را جمع آورى و تحت عنوان مسائل تدوين كردند . از جمله اين افراد عبداللّه بن جعفر حميرى است كه كتاب هاى : مسائل الرجال و مكاتباتهم ابا الحسن الثالث عليه السلام ، مسائل لأبى محمد الحسن عليه السلام على يد محمد بن عثمان عمرى ، مسائل ابى محمد و ... را تدوين كرد (رقم 573) .
زكريا ابن آدم ، محمد بن سليمان بن حسن ، هارون بن مسلم ، يعقوب بن يزيد ، يعقوب بن اسحاق بن سكيت و على بن جعفر نيز كتاب هايى به همين نام تنظيم و تأليف كردند. ^۲

ج . اطلاعات كتاب شناختى و جانبى در مورد كتاب

نجاشى در مواردى به ذكر عنوان كتاب بسنده نكرده و توضيحاتى در مورد آن ارائه نموده است كه نمونه هايى از آن را يادآور مى شويم.