تأملى در « الدرّ المنثور فى التفسير بالمأثور » و امتيازها و كاستى هاي آن‏ - صفحه 56

او روايات را به ترتيب سور و آيات تأليف كرده است. آغاز آن را سوره حمد و پايان آن را سوره ناس قرار داده و براى همه سوره ها رواياتى آورده است. در تفسير هر سوره ، نخست پس از ذكر نام سوره ، روايات مربوط به فضايل و ويژگى هاى آن را مى آورد ؛ سپس به ترتيب آيات ، آيه و يا جمله اى از يك آيه را ذكر كرده و روايات مربوط به آن را در ذيل آن بيان مى كند.
يكى ديگر از ويژگى هاى الدُرّالمنثور اين است كه همه روايات را با حذف سند از مصادر اصلى آن (كتاب هايى كه روايات را از آنها نقل كرده) آورده است و هر روايتى را با تعبير «اَخرج» و ذكر نام مؤلفِ مصدر يا مصادر آن نقل كرده و در غالب موارد به نام خود مصدر يا مصادر نيز اشاره نموده است. تعداد مصادرى كه براى هر روايت ذكر كرده ، مختلف است؛ در مواردى يك روايت را از يك مصدر و در مواردى از مصادر متعدد و گاهى يك روايت را از يازده مصدر نقل مى كند ۱ ، و در مواردى اندك به وضع سند روايات نيز اشاره كرده است. ۲ در مقدمه كوتاهى كه بر اين تفسير نگاشته ، گفته است :
وقتى كتاب ترجمان القرآن را كه تفسيرى مستند از رسول خدا صلى الله عليه و آله و اصحاب آن حضرت است ، در چند جلد تأليف كردم و آثارى را كه در آن جمع آورى كرده بودم ، با سندهاى كتاب هايى كه اين روايات از آنها استخراج شده است همراه بود ، پى بردم كه بيشتر افراد همتشان از تحصيل آن قاصر است و در اكتفا بر متون احاديث رغبت دارند ، نه سندهاى طولانى آن؛ از اين رو اين مختصر را كه در آن بر متن

1.براى نمونه ، روايتى را از ابو هريره در فضائل قرآن از يازده مصدر نقل كرده است. كلام وى چنين است: «اخرج ابو عبيدة و احمد والدارمى والترمذى و صحّحه و النسايى و ابن خزيمه و ابن المنذر و الحاكم و صحّحه و ابن مردويه و ابوذر الهروى فى فضائل القرآن و البيهقى فى سننه عن ابى هريرة ان رسول اللّه صلى الله عليه و آله » (ر. ك : الدرّالمنثور ، ج ۱ ، ص ۴).

2.براى نمونه ، در همان منبع ، ص ۳ ، سطر ۲۹ گفته است: «و اخرج الدارقطنى والبيهقى فى السنن بسند صحيح عن عبد خير قال : ...»؛ و در ص ۴ ، سطر ۳۳ گفته است: «و اخرج احمد والبيهقى فى شعب الايمان بسند جيّد عن عبداللّه بن جابر...»؛ و در سطر ۳۵ گفته است: «واخرج الطبرانى فى الاوسط و الدارقطنى فى الافراد و ابن عساكر بسند ضعيف عن السائب بن يزيد...»؛ و ص ۵ در سطر ۲ گفته است: «و اخرج الدارمى و البيهقى فى شعب الايمان بسند رجاله ثقات عن عبدالملك بن عمير قال...» .

صفحه از 70