زبیر بن عوّام

زُبیر بن عَوّام ، پسر عمه پیامبر صلى الله علیه و آله و امام على علیه السلام است . او چهارمین یا پنجمین نفرى بود که اسلام آورد ، از یاران شجاع[۱]و سرشناس پیامبر اسلام بود و در تمام جنگ هاى او شرکت داشت و چندین بار مجروح شد. رجالیان اهل سنّت ، او را از عشره مبشّره (ده تنِ بشارت داده شده به بهشت) مى شمرند. وى بعد از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله از بیعت با ابو بکر ، سر باز زد و در زمره یاران اوّلیه و خاصّ امام على علیه السلام بود .[۲]زبیر بنا بر بعضى اقوال ، در دفن حضرت فاطمه علیهاالسلام شرکت داشت که به گونه اى نشان دهنده نزدیک بودن او به على علیه السلام است. او یکى از اعضاى شوراى شش نفره اى بود که عمر ، آنان را نامزد خلافتْ ساخته بود ؛ ولى او به نفع امام على علیه السلام کناره گرفت.[۳]

زبیر ، داماد ابو بکر بود ؛ ولى سال هاى بسیارى از عمر خود را در کنار امام على علیه السلام گذراند. امام على علیه السلام درباره او فرمود:

زبیر ، همیشه از ما اهل بیت بود تا آن زمان که فرزند نامبارک او ، عبد اللّه ، بزرگ شد .

و این ، خود نشان دهنده فتنه انگیزى عبد اللّه است که به آن اشاره خواهد شد.

زبیر در زمان عثمان، به ثروت بسیار زیادى دست یافت، به گونه اى که هنگام مرگ ، پنجاه هزار دینار، یک هزار اسب و یک هزار غلام و کنیز داشت ؛ ولى عهده دار مقام و منصبى نبود.

زبیر از کسانى بود که به شورشیانى که علیه عثمان قیام کرده بودند ، کمک مى کرد و در حقیقت ، خواهان قتل عثمان بود تا خود به خلافت برسد.

او پس از قتل عثمان ، با امام على علیه السلام بیعت کرد ؛ ولى چون امارتى به دست نیاورد و افزون بر آن ، از امتیازات دوران عثمان نیز محروم شد، در برابر امام على علیه السلام پرچم اعتراض برافراشت .[۴]تحریک کننده او در این موضعگیرى ، پسرش عبد اللّه بود.

زبیر به اتفاق طلحه با وانمود کردن انجام دادن عمره به سوى مکه رفت[۵]و در آن جا با عایشه و دیگران هماهنگ شدند و آتش جنگ جمل را برافروختند. زبیر ، پس از گفتگوى امام على علیه السلام با او ، از جنگْ کناره گرفت ؛ ولى به دست ابن جرموز ، ترور شد .[۶]