تعويض» است. اكنون خوانندگان عزيز را به مطالعه اين نوشتار فرا مى خوانيم.
بى ترديد در طول تاريخ نوآورى و توسعه فكرى جهان ، همواره افرادى با شايستگى هاى بالا و همت هاى والا بوده اند كه با ارائه دستاوردها و آثار پر بار و گسترده خود ، و در پى آن حمايت و تقويت حركت و جنبش فكرى بشر ، از ديگر هم قطارانشان جدا شده و ممتاز گشته اند.
در تاريخ اين نوآورى و تحول فكرى نام هايى از ميان ديگر نام ها شاخص ترند و از اين روست كه در مسير تحول انديشه اسلامى ، نام بزرگان ، انديش مندان و نوابغ نوگرا پرتو افشانى مى كند ، كسانى كه با امتشان از طريق روح و فكر خود تبادل و ارتباطى پويا داشته اند تا آن جا كه به خاطر دستاوردشان در عرصه بناى انديشه اسلامى بر پايه هاى استوار و قواعدى محكم ، انسان هايى بيگانه و منحصر به فردند.
به گزافه نيست اگر بگوييم : امام صادق عليه السلام (83 ـ 148ق) در رأس آن بزرگان و نوابغ بوده است ، و هر كس حيات شريف و مبارك ايشان را با هر ديدگاهى مورد تتبع و جستجو قرار دهد ـ خواسته يا ناخواسته ـ او را يگانه فردى خواهد يافت كه در دنياى انديشه اسلامى در عصر خود بى همتاست ، و اوست كه كاخ شكوهمند اين انديشه را بر پا كرده است . از اين رو ـ خواسته يا ناخواسته ـ فضل حفظ دين اسلام از لغزش و جلوگيرى از انحراف آن از طريقه روشن و صراط مستقيم ، هم به لحاظ اعتقادى و هم فكرى ، از آن اوست.
پس جاى تعجب و شگفتى نيست كه در مكتب ايشان ، ويژگى ها و تأثيراتى ببينيم كه در نهاد ميراثِ به جاى مانده و آثار همه فارغ التحصيلان آن ، در هر عصرى و از هر نسلى كه باشند ، نمودار باشد ؛ و هر يك به ميزان نبوغ ، شايستگى و لياقت هاى خود آن ويژگى ها را در آثار خود منتقل كرده باشد.
ولادت نوابغ در عصر ما دير اتفاق مى افتد و بسيار كم ياب و نادر است. چه ، امورى كه موجب پديد آمدن بزرگان و نوابغ درجه اول و برجسته در مكتب امام صادق عليه السلام شده ، امروزه تقريبا در جوامع ما وجود ندارد؛ همان مكتبى كه تاريخ بلندش سرشار از وجود نوابغ است.