از ديدگاه شارحان نهج البلاغه ، حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام در اين عبارات به فضا و شرايط آخرالزمان اشاره نموده و آن را ترسيم كرده اند. بيان حضرت در اين فراز به شكلى است كه گويى به جدالى آخرالزمانى اشاره مى كند؛ به جدالى كه در آن «هدايت» دستخوش خيمه شب بازى هاى «هوى» شده و «قرآن» به تبعيت «رأى» درمى آيد ، و به نبردى در هنگامه اى سخت اشاره مى فرمايد كه بشر چنان عنان خود را به نفسانيت خويش مى سپارد كه زمام هدايت از كف مى رمد ، و «رأى» به چنان جايگاهى دست مى يابد كه كلام وحى را پيرو خويش مى شمارد.
خويى در منهاج البراعة در شرح اين عبارت به رويكرد مردمان آخرالزمان نسبت به قرآن اشاره مى كند و مى نويسد :
آنان قرآن را بنا به مذاهب گوناگون خويش به تأويل مى برند... و سؤال از اهل ذكر و رجوع به ولىّ امر را وا مى نهند (ج 8 ، ص 349) .
در چنين هنگامه پربلايى ، به گفته صاحب معارج نهج البلاغه ، اگر مردمان به يارى «هدى» اهتمام ورزند ، به ناگاه «هوى» را يارى مى نمايند و از خواهش هاى نفس فرمان مى گيرند ؛ به گونه اى كه ياراى تميز ميان آن دو را ندارند ، همان گونه از تميز ميان «رأى» و «قرآن» ناتوانند (ص 228) .

شيوه عملى منجى

در چنين شرايط آشفته و نابسامان آخرالزمان ، منجى اى ظهور خواهد كرد كه با اتخاذ شيوه اى خاص ، اوضاع را سامان مى بخشد ، و آن شيوه احياى «هدى» و دميدن روحى تازه به «قرآن كريم» است .
«هدى» معناى گسترده اى را در بر مى گيرد كه به منظور درك بهتر كلام حضرت از توضيحى كه مؤلف فى ظلال نهج البلاغه در مورد آن ارائه داده است مدد مى جوييم :
مراد از هدى در اين جا عقلى است كه هر امر نافع براى حيات را نيك مى شمارد و هر امر مضر براى حيات را زشت مى داند (ج 2 ، ص 297) .