وقايع آخر الزمان « تأملى در خطبه 138 نهج البلاغه » - صفحه 141

حَتّىَ تَقُومَ الحَرْبَ بِكُمْ عَلَى ساقٍ باديا نَواجِذُها ، مَمْلُوءَة أَخلافُها ، حُلْوا رَضاعُها ، عَلْقَما عاقِبَتُها تا آن كه آتش جنگ ميان شما افروخته گردد و از شرار آن همه چيز بسوزد و چون شير خشمگين دندان نمايد؛ و چون ماده شترى از اين سو و آن سو آيد ، پستان ها پر از شير و مكيدن آن شيرين، اما پايان آن تلخ و زهرآگين .
«الساق» را «الشدّة» معنا كرده اند (شرح نهج البلاغه ، ابن ابى الحديد ، ج 9 ، ص 41) ، و از ديدگاه مؤلف اختيار مصباح السالكين ( ص 298) ، و نيز مؤلف الدرّة النجفية (ص177) ، اين واژه كنايه از شدت آن نبرد آخرين دارد . حضرت على عليه السلام با به كارگيرى تعبير زيباى بادِيا نَواجِذُها وحشت اين نبرد خونين را به تمامى به تصوير مى كشد. دندان نماياندن جنگ ، به شدت خوفناكى جنگ اشاره دارد؛ چه آن كه به قول ابن ابى الحديد همان گونه كه «نواجذ» يعنى دورترين دندان ها كه در حالت خنده شديد نمايان مى شوند ، در آن قيام آخرالزمان نيز ، جنگ دندان هاى بُرنده خويش را به رخ مى كشد (ج 9 ، ص 41) .
ديگر شارحان نهج البلاغه اين تعبير را ، از اوصاف درندگان به هنگام خشم دانسته اند كه به هر ترتيب با تصويرگرى زيباى حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام از نبردى وحشت انگيز حكايت مى كند (اختيار مصباح السالكين ، ص 298؛ الدرّة النجفية ، ص 177) .
اين آشوب آخرالزمان در آغاز براى فتنه جويان دلچسب و شيرين به نظر مى رسد و عبارات مَمْلُوءَةٌ أَخلافُها و حُلْوا رَضاعُها نمايانگر همين امر است ، كه البته در نهايت با تعبير عَلْقَما عاقِبَتُها معنايى عميق مى يابد؛ چه آن كه به قول خويى : طعم شيرين آرزوى پيروزى بر جان ها مى نشيند ، اما در نهايت چيزى جز كشتار و هلاكت بر جاى نمى ماند (ج 8 ، ص 335) .

صفحه از 148