امكان شناخت هاى فطرى

پاسخ این سؤال به طور فشرده این است كه اگر مقصود از شناخت ، شناخت بالقوه باشد ، آرى واگر مقصود ، شناخت بالفعل است ، خیر و منظور از شناخت هاى فطرى شناخت هاى بالقوه است .

توضیح این كه شناخت ها به دو دسته تقسیم مى شود : دسته اول شناخت هاى بالفعل و دسته دوم شناخت هاى بالقوه . شناخت هاى بالفعل عبارت از شناخت هایى است كه فعلاً و در حال حاضر وجود دارد . و شناخت هاى بالقوه شناخت هایى است كه فعلاً وجود ندارد ، ولى زمینه پیدایش آنها در انسان وجود دارد .

بنا بر این شناخت هاى بالقوه عبارت از زمینه و قوه و استعداد شناخت است نه فعلیت آن ؛ مثلاً درخت سیب در فصل زمستان بالفعل سیب ندارد ، ولى بالقوه داراى سیب است ، یعنى استعداد و زمینه سیب دادن در فصل تابستان در آن هست . استعداد و زمینه اى كه براى تولید سیب در درخت سیب هست و در سایر درختها نیست ، سیب بالقوه نامیده مى شود . و به همین جهت به درخت سیب در فصل زمستان با این كه سیب ندارد ، درخت سیب گفته مى شود ، نه بدان جهت كه الآن سیب دارد ، بلكه بدان جهت كه در این درخت استعداد و زمینه اى هست كه اگر شرایط شكوفایى آن فراهم شود و مانعى پیش نیاید ، با شكوفایى آن استعداد ، سیب بالفعل تولید مى كند .

بنا بر این ، معنىِ این كه مى گوییم درخت سیب در زمستان بالقوه سیب دارد ، آن است كه طبیعت و سرشت و فطرت این درخت به گونه اى است كه در شرایطى خاص میوه اى تولید مى كند به نام سیب .

بر این اساس ، مقصود از این كه گفتیم شناخت هاى فطرى از آغاز آفرینش انسان همراه اوست ، این نیست كه انسان در شكم مادر ، بالفعل ، چیزى مى داند كه این معنى نه از نظر علم قابل قبول است و نه از دیدگاه قرآن ، بلكه مقصود این است كه شناخت هاى ویژه اى به صورت قوه و استعداد از آغاز آفرینش به طور طبیعى در انسان وجود دارد كه در شرایط خاصى این استعداد شكوفا مى شود و فعلیت مى یابد .