نمود. در همان سال، به بغداد رفته، از تمام مشايخ آن شهر نيز استماع حديث كرد. سپس در سال 354 ق، وارد كوفه شد و از مشايخ آنجا نيز حديث شنود و به قصد حج، راهى حرمين شد و پس از سفر حج نيز به همدان رفت و از شيوخ تمامى اين شهرها اخذ حديث كرد. ۱
ابوجعفر در سال 355 ق، بار ديگر به بغداد رفت. ابن داود و علاّمه حلّى نوشته اند كه در اين سال، تمام شيوخ اماميه در بغداد از او استماع حديث كردند. ۲ در سالهاى 367 و 368 ق، دوبار به زيارت امام رضا عليه السلام رفت و سپس در سفرش به ماوراء النهر، در بلخ و سرخس و ايلاق، توقف نمود و از مشايخ اين شهرها حديث شنيد.
كتابهاى تأليفى او را حدود سيصد جلد نوشته اند. ۳ كثرت مسافرتها و كتب او، نشانى از روح بلند و همّت عالى و كم نظير او ندارد. فهرست كتابهاى او در «الرجال» نجاشى ۴ «الفهرست» شيخ طوسى ۵ آمده است. ابوجعفر صدوق به سال 381 ق، وفات يافت. ۶
72. محمّد بن عَقيل كلينى (ق 3): مجهول و از مشايخ كلينى است. ۷
73. محمّد بن محمّد بن عاصم كلينى (ق 4): مجهول، از راويان كلينى و از مشايخ
1.همان، ص ۱۳۲؛ رجال النجاشى، ص ۳۷۵.
2.رجال النجاشى، ص ۱۳۲؛ رجال العلاّمة، ص ۱۴۳.
3.رجال الطوسى، ص ۴۹۵؛ رجال ابن داوود، ص ۳۲۴؛ رجال العلامة، ص ۱۴۷.
4.الامالى للصدوق، الاعلمى، منشورات مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، بيروت ـ لندن، ۱۹۸۰ م، ص ۵ـ۸ و۱۰ (المقدّمة).
5.رجال ابن داوود، ص ۳۲۴؛ رجال العلامة، ص ۱۴۷.
6.الفهرست، طوسى، ص ۱۵۶؛ رجال النجاشى، ص ۳۸۹؛ رجال ابن داوود، ص ۳۲۴؛ رجال العلاّمة، ص ۱۴۷.
7.رجال النجاشى، ص ۳۸۹ـ۳۹۲.
