عنوان کتاب : تاریخ اهل البیت(ع) المرويّ عن الأئمّة الباقر و الصادق و الرضا و العسکری(ع)

پديدآورنده : نصر بن علی جهضمی
تحقيق : سید محمد رضا حسینی جلالی

محل نشر : قم

ناشر : دار زین العابدین(ع)

نوبت چاپ : سوم

تاریخ انتشار : 1435ق

زبان : عربی

منبع: افق حوزه

جستجو در Lib.ir

تاریخ اهل البیت(ع) المرويّ عن الأئمّة الباقر و الصادق و الرضا و العسکری(ع)

زندگی اهل بیت(ع) از زبان امامان(ع)

مؤلف تاریخ اهل البیت(ع)

این کتاب که اطلاعات چندی را درباره عمر، القاب، کنیه، فرزندان و مزار پیغمبر و ائمه(ع) گزارش می کند، از نویسنده ای از قرن چهارم هجری است. علما این کتاب را به چندین نفر نسبت داده اند؛ از جمله:

۱- نصر بن علی جهضمی (م ۲۵۰ق)؛ سید بن طاووس کتاب را به وی نسبت داده است؛ او از ثقات علمای اهل سنت است و کتابی در موالید ائمه نگاشته است.

۲- امام رضا(ع)؛ در نسخه ترکیه نام حضرت به عنوان مؤلف یاد شده است؛

۳- احمد بن محمد فریابی؛ فؤاد سزگین بدو نسبت داده و گفته است که او از علمای قرن سوم هجری و نصر بن علی جهضمی از مشایخ وی، که رساله در أعمار الأئمه داشته است.

به نوشته محقق کتاب، طرقی در کتاب است که در آنها یادی از فریابی نشده؛ همچنین کتاب دارای روایاتی است که راوایان آن طبقه ای بعد از فریابی هستند.

۴- ابو بکر بن ابی الثلج بغدادی (م ۳۲۵ق)؛ برخی از علمای شیعه از جمله علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی، شهید قاضی طباطبائی و آیت الله مرعشی بدو نسبت داده اند. وی عالمی ثقه و کثیر الحدیث بوده و کتابی نیز در تاریخ ائمه(ع) داشته است.

محقق کتاب نسبت تاریخ ائمه به ابن ابی الثلج را به دو دلیل رد کرده است: اینکه بسیاری از طرقی که در کتاب آمده، یادی از ابن ابی الثلج نیست و دیگر اینکه کتاب دارای مطالبی است که متأخر از حیات ابن ابی الثلج است از جمله سخن از وفات سمری و سد باب نیابت در سال ۳۲۹ق آمده و حال اینکه ابن ابی الثلج در ۳۲۵ق وفات کرده است.

۵- ابن خشّاب. برخی از نویسندگان از جمله سید بن طاووس در اقبال و علی بن عیسی اربلی در کشف الغمه بدو نسبت داده اند.

محقق کتاب می نویسند که وی یکی از راویان کتاب بوده است.

۶- حسین بن حمدان خصیبی (م ۳۵۸ق)؛

استاد سید محمدرضا حسینی جلالی، محقق کتاب، از کیفیت و ترتیب نگارش نواب امام زمان(ع) استنباط می کند که خصیبی نباید نویسنده این کتاب باشد چرا که وی نصیری بوده و تلقی نصیریان از نواب بدان گونه نیست که در این کتاب آمده است.

افزون بر اینها، کتاب از طریق امامان عسکری، رضا، صادق و باقر(ع) نقل شده و حضرات معصومین(ع) در انتهای اسناد این کتاب قرار دارند؛ بدین گونه که بخشی از کتاب روایت امام صادق(ع) است و پس از ایشان امام رضا آن را ادامه داده است. همچنین نام امام عسکری(ع) نیز در میان روایت کنندگان کتاب به چشم می خورد.

محقق کتاب، که آن را به روایت علی بن نصر جهضمی چاپ کرده، نویسنده را شیعی دوازده امامی و متأخر از سال ۳۲۹ق می داند.

محتوای کتاب تاریخ اهل البیت(ع)

کتاب در هفت فصل به سامان رسیده است (فصل شماری از محقق کتاب است) ترتیب مطالب کتاب و نکاتی چند از آن بدین قرار است:

فصل نخست؛ اعمار نبی و ائمه(ع)؛ ضمن اشاره به سن معصوم(ع)، به صورت گذرا مراحل زندگی معصومین را اشاره کرده است.

فصل دوم؛ اولاد نبی و ائمه(ع)؛ در فرزندان رسول خدا(ص)، همسر رقیه عتبة بن ابی لهب، و همسر زینب ابی العاص بن ربیع یاد شده است که أمامه دختر زینب، همو بود که امیر المؤمنین(ع) بعد از شهادت حضرت فاطمه با وی ازدواج کرد؛

در فرزندان امیر المؤمنین(ع) نام «محسّن» یاد شده است؛

برای امام امام حسین(ع) سه دختر (زینب، سکینه و فاطمه) یاد کرده است؛

برای امام رضا(ع) جز امام جواد، فرزند دیگری به اسم موسی برشمرده است؛

برای امام حسن عسکری به جز امام مهدی یک پسر و دو دختر نسبت داده است.

فصل سوم؛ نامهای مادران نبی و ائمه(ع)؛ مادر امام سجاد(ع) را خلوه (شهِ زنان) دختر یزدگرد معرفی کرده است.

فصل چهارم؛ القاب نبی و ائمه(ع)؛ برای هر کدام از معصومین(ع) چندین لقب برشمرده است.

فصل پنجم؛ کنیه نبی و ائمه(ع)؛

فصل ششم؛ محل مزار نبی و ائمه(ع)؛

فصل هفتم؛ ابواب نبی و ائمه(ع)؛

چاپ تاریخ اهل البیت علیهم اسلام

۱- تحقیق شهید قاضی طباطبائی (امام جمعه سابق تبریز)، با عنوان «تاریخ الأئمّة» از ابن ابی الثلج بغدادی (م ۳۲۵ق)، ۱۳۶۸ق، قم؛

۲- چاپ مطبعه حیدریه نجف با عنوان «موالید الأئمّة(ع)»، بدون نام مؤلف، ۱۳۷۰ق، نجف اشرف؛

۳- تحقیق آیت الله مرعشی نجفی، با عنوان «تاریخ الأئمّة(ع)»، منسوب به ابن ابی الثلج بغدادی (م ۳۲۵ق)، ۱۳۹۶ق، قم؛

۴- تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، با عنوان «تاریخ اهل البیت(ع) المرويّ عن الأئمّة الباقر والصادق والرضا و العسکری(ع)»، به روایت نصر بن علی جهضمی (م ۲۵۰ق)، چاپ سوم، ۱۴۳۵ق /۲۰۱۴م؛ انشارات دار زین العابدین(ع).

این کتاب به تحقیق استاد جلالی پیش از این دو بار چاپ شده؛ اما وی به نسخه ای قدیمی از این کتاب در کتابخانه ای در ترکیه دست یافته که کتابت آن به سال ۵۸۸ق بر می گردد و همان باعث شده است که ایشان به چاپ جدیدی از کتاب دست یازد.

از ویژگی های این چاپ می توان به مقدمه ای مفصل که دارای مطالبی به شرح ذیل است، اشاره کرد:

الف) تهیه کتابشناسی تاریخ ائمه(ع)؛ بیش از نود عنوان کتاب در این موضوع شناسانده شده است؛

ب) معرفی نسخ کتاب تاریخ اهل البیت(ع) و مقایسه برخی از نسخه ها با یکدیگر از حیث سند و ترتیب؛

ج) بحث مفصلی درباره نویسندگانی که این کتاب بدانها منسوب است؛

د) معرفی و بیان نقاط قوت و ضعف چاپهای پیشین کتاب؛

ﻫ) پاورقی های مفید در شناسایی فرزندان ائمه(ع)، توضیح اختلاف نسخه ها و استناد مطالب صحیح به مصادر معتبر.