عظمت معنوى حضرت عبدالعظیم

مهم ترين نشانه عظمت معنوى و مقامات باطنى حضرت عبد العظيم(ع)، برابرى فضيلت زيارت مزار آن بزرگوار، با فضيلت زيارت سيّد الشهدا(ع) است.

شيخ المحدّثين ، صدوق، از محمّد بن يحيى عطّار - كه يكى از اهالى رى است - اين گونه نقل كرده كه: خدمت امام هادى(ع) رسيدم. ايشان فرمود : «كجا بودى؟». گفتم: حسين بن على(ع) را زيارت كردم. امام هادى(ع) فرمود :

أما إنَّك لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِ العَظيمِ عِندَكُم كُنتَ كَمَن زارَ الحُسَينَ بنَ عَلِىٍّ(ع).[۱]

بدان كه اگر قبر عبد العظيم را در شهر خودتان زيارت كنى ، مانند كسى هستى كه حسين بن على(ع) را زيارت كرده باشد.

براى توضيح اين روايت و تبيين عظمت معنوى حضرت عبد العظيم(ع)، بايد موضوعات: فضيلت زيارت امام حسين(ع)، و مقصود از برابرى زيارت حضرت عبد العظيم با زيارت امام حسين(ع) و حكمت آن، بررسى گردند:

الف - فضيلت زيارت امام حسين(ع)

در احاديث اهل بيت عليهم السلام، فضايل ، آثار و بركات فراوانى براى زيارت امام حسين(ع) بيان شده است ، مانند : آمرزيده شدن گناهان ، دعاى فرشتگان ، دعاى اهل بيت عليهم السلام ، طولانى شدن عمر ، افزوده شدن روزى ، زدوده شدن اندوه ، شادى دل ، تبديل شدن بدى ها به خوبى ها ، تبديل شدن شقاوت به سعادت ، و برخوردارى از حق شفاعت.

همچنين در شمارى از احاديث، فضيلت زيارت امام حسين(ع)، بيشتر از حج و حتّى طبق برخى از احاديث، ثواب آن، بيش از هزار حج و هزار عمره است.[۲]

ب - مقصود از برابرى زيارت عبد العظيم با زيارت سيّد الشهدا(ع)

مسئله اين است كه بر اساس حديثِ ياد شده، آيا زيارت حضرت عبد العظيم(ع) به طور مطلق مى تواند جاى گزين زيارت امام حسين(ع) شود و يا در شرايط خاصّى، از چنين فضيلتى برخوردار است؟ در يك جمله ، آيا برابرى زيارت عبد العظيم(ع) و زيارت امام حسين(ع) ، مطلق است و يا مقيّد؟

بى ترديد، مقصود امام هادى(ع) در حديث ياد شده، اين نيست كه از فضايل زيارت امام حسين(ع) بكاهد و يا در بيان فضيلت حضرت عبد العظيم(ع) مبالغه نمايد. بنا بر اين، در پاسخ به سؤالى كه مطرح شد، مى توان گفت : برابرى فضيلت زيارت عبد العظيم(ع) و امام حسين(ع) مقيّد است به فضاى سياسى ويژه اى كه پيروان اهل بيت عليهم السلام در آن مقطع تاريخى در آن زندگى مى كردند، در زمانى كه اختناق شديدى جهان اسلام را فرا گرفته بود و جامعه تشيّع در دوران زمامدارى افرادى مانند : متوكّل ، مُعتَز و معتمد عبّاسى ، سخت ترين دوران هاى تاريخىِ خود را سپرى مى كرد.

در چنين شرايطى ، امام هادى(ع) به منظور پيشگيرى از خطرهايى كه از طرف حكومت هاى وقت ، شيعيان را تهديد مى كرد ، فضيلت زيارت حضرت عبد العظيم را با زيارت امام حسين(ع) برابر دانسته است. به تعبيرى روشن تر ، زيارت حضرت عبد العظيم(ع) براى كسانى كه آمادگى خطرپذيرى براى زيارت امام حسين(ع) را داشته باشند ، پاداشى معادل زيارت آن حضرت دارد و حرم حضرت عبد العظيم(ع) شعبه اى از حرم سيّد الشهدا(ع) است. و اين خود، فضيلتى بزرگ و حاكى از جايگاه بلند عبد العظيم در نزد اهل بيت عليهم السلام و عظمت معنوى ايشان است.

ج - حكمت برابرى زيارت عبد العظيم(ع) با زيارت سيد الشهدا

برابرى فضيلت زيارت حضرت عبد العظيم با زيارت سالار شهيدان - هر چند در شرايط ويژه - ، بى ترديد بدون حكمت نيست. شايد نتوان به حكمت آن پى برد؛ ليكن راز و رمز اين فضيلت بزرگ را بايد در شخصيت علمى ، عملى و جهادى آن بزرگوار ، جستجو كرد.

در ميان امام زادگان، شخصيت هاى بزرگى وجود دارند ؛ امّا در باره هيچ يك از آنها نقل نشده و حدّ اقل به ما نرسيده كه زيارتش با زيارت سيّد الشهدا برابرى كند.

بنا بر اين ، حضرت عبد العظيم(ع) بايد از خصوصيات و مقامى برخوردار باشد كه از مرقد مطهّرش نور حرم حسينى ساطع گردد و شميم دل انگيز سيّد الشهدا از آن استشمام شود.

گفتنى است كه احاديث ديگرى نيز در فضيلت زيارت حضرت عبد العظيم(ع) نقل شده اند، مانند آنچه از شهيد ثانى در تعليقه خلاصة الأقول علّامه حلّى از امام رضا(ع) نقل شده كه فرمود :

هر كس قبر عبد العظيم را زيارت كند، بر خدا لازم مى شود كه او را داخل بهشت كند.[۳]

و در حديث ديگرى از آن امام آمده كه فرمود :

هر كس نمى تواند مرا زيارت كند، برادرم عبد العظيم حسنى را در رى زيارت كند.[۴]

ليكن اين احاديث، علاوه بر ارسال و ضعف سند ، از نظر تاريخى نيز مورد خدشه اند؛ زيرا حضرت عبد العظيم(ع) سال ها پس از شهادت امام رضا(ع) زنده بوده است ، مگر اين كه بگوييم از اخبار غيبيه امام رضا(ع) هستند.