خوش‌رفتاری (۳)
وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... حُسْنِ السِّيرَةِ.[۱]
بحث در یکی از مهم‌ترین مکارم اخلاقی یعنی حُسن سیره یا همان نیکویی رفتار بود. در این باره چند سؤال مطرح است:
سؤال اول این بود که معیار حُسن رفتار چیست؟ گفتیم هر رفتاری که عقل و شرع نیکویی آن را تصدیق کند، رفتار خوبی است.
سؤال دوم این است که بهترین الگو برای حُسن رفتار چیست؟ پاسخ این است که بهترین الگو و بهترین سیره برای الگو قرار دادن که عقل و شرع به بهترین شکل در آن رعایت شده است، سیره رسول گرامی (صلّی الله علیه و آله و سلّم) است. رفتار پیامبر خدا در زمینه‌های مختلف فردی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی بهترین الگوست؛ و از دو نظر آشنایی با این سیره اهمیت دارد: یکی به جهت ارزش معرفتی و دیگری به لحاظ ارزش تربیتی.
رفتار پیامبر در کنار سخنان آن حضرت یکی از منابع مهم و معتبر معارف اسلامی است. همان طور که گفتار پیامبر حجّت است، رفتار او نیز حجّت است و قرآن کریم با صراحت مسلمانان را به پیروی از سیره ایشان دعوت می‌کند:
﴿لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾[۲]
بی‌گمان برای شما در رفتار رسول خدا نمونه‌ای نیکوست.
از سوی دیگر، یکی از راه‌های اساسی و بنیادین تربیت و رشد شخصیت، آشنایی با سبْک زندگی فرزانگان و نخبگان است؛ و پیامبر خدا در صدر انسان‌های حکیم و فرزانه قرار دارد. بنا بر این، سیره و رفتار ایشان بالاترین ارزش تربیتی را دارد، چه اینکه از خود ایشان چنین نقل شده است:
خَيرُ السُّنَنِ سُنَّةُ محمّدٍ.[۳]
بهترين سنّتها، سنّت محمّد است.
امیر المؤمنین (علیه السّلام) هم در نهج البلاغه می‌فرماید:
لَقَد كانَ فى رَسولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله كافٍ لَكَ فِى الاسوَةِ.[۴]
قطعاً براى تو در پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، الگويى بسنده است.
[۱]الصحيفة السجّاديّة، الدعاء۲۰.
