ديوان امام علي عليه السلام - صفحه 363

1 . ديوان موجود و أنوارالعقول ، يك ترتيب دارند و بنا بر حروف هجا ، از الف تا ياء ، مرتب گرديده اند .
2 . مقدار اشعار در هر دو به هم نزديك است و تفاوت آشكار ، آن است كه أنوارالعقول ، در بردارنده خطبه و خاتمه است كه اين دو از ديوان متداول فرو افتاده است .
3 . اسلوب گردآورى در ديوان موجود ، استقصا در حدّ ميسور و در منابع گوناگون و بدون ملحوظ كردن بلاغت يافصاحت يا سند و دلالت بوده است و اين ، همان چيزى است كه كيدرى در مقدمه أنوارالعقول وعده داده است . ۱
ارزيابى
تا اين جا گزارشى از گردآورى هاى صورت پذيرفته و ديوان هاى چاپ شده موجود ، ارائه شد . چنان كه ذكر كرديم ، آنچه اينك دردست است ، در بر دارنده اسناد و مدارك نيست تا از آن طريق ، نقادى و ارزيابى شد .
بدون ترديد ، شعر معصوم ، مانند گفتار و كردارش ، زمانى ارزشمند است كه درستى انتساب و صدور آن آشكار شود . دسترسى به اسناد و مدارك ، راه را بر چنين سنجش هايى آسان مى كند ؛ چنان كه حذف آن ، ارزيابى را دشوارتر مى سازد ؛ از اين رو ، داورى ها درباره اشعار موجود ، متفاوت است . بخشى از اين داورى ها عبارت است از :
1 . استاد حسن حسن زاده آملى در قضاوتى گفته است : اين جانب ، اكثر اشعار ديوان منسوب به امير عليه السلام را از ديگران يافته ام و همه را با ذكر مآخذ و مصادر ، در تكملة منهاج البراعة (ج 1 ، ص 315 ـ 306) آورده ام . بسيارى از اشعار ديوان ، بيان روايات مروى از آن جناب است كه ديگران به نظم درآورده اند و چون مضمون آنها از امير است ،

1.حسينى جلالى ، سيدمحمد حسين ، «پژوهشى درباره ديوان امام على عليه السلام » ، ترجمه جويا جهانبخش ، آينه پژوهش ، ش ۶۶ ، ص ۱۴۸ .

صفحه از 385