دمع السجوم فى ترجمه نفس المهموم

معرفی ترجمه ی نفس المهموم به قلم علامه شعرانی

محدث قمى نيز با نگارش كتاب نفس المهموم، گامى مهم در راه بیان تاریخ عاشورا برداشت. مرحوم علامه شعرانى (م ۱۳۹۳ق) در وصف كتاب در مقدمه ترجمه آن را كتابى جامع و موجز و مشتمل بر اكثر روايات صحيح و منقولات تواريخ معتبر مى داند و آن را كتابى مى داند كه تا كنون مانند آن نوشته نشده است.

نفس المهموم دو ترجمه به فارسى دارد: ترجمه مرحوم محمد باقر كمره اى كه يك بار با عنوان رموز الشهاده در ۱۳۶۳ ش و بار ديگر با عنوان در كربلا چه گذشت؟ در ۱۳۷۲ چاپ شده است.

ترجمه ديگر دمع السجوم فى ترجمه نفس المهموم است كه مرحوم علامه ميرزا ابوالحسن شعرانى ترجمه كرده و در ۱۳۷۴ قمرى در كتابفروشى علميه اسلاميه چاپ شده و بارها بازچاپ شده است.

علامه شعرانی نكات و حواشى علمى و توضيحى مفید دارد که بعضى از آنها در حد يك مقاله و جستار است و شايستگى بحث و بررسى و نشر مستقل دارد، مانند

معناى امامت و وجوب لطف خدا.

توجيه سفر امام حسين عليه السلام به كربلا با اينكه بزرگانى چون ابن عباس او را از اين سفر برحذر مى داشتند.

شرح حال كميل بن زياد نخعى.

شرح حال معز لدين الله.

در برخى موارد هم به ذكر نكته يا توضيحى درباره مطالب ذكر شده پرداخته اند از جمله:

محاسبه روزهاى تاريخى با استفاده از زيج ایشان می گوید که تمام تواریخ ذکر شده در کتاب را با زیج استخراج کرده است. از همین رو ایشان واقعۀ عاشورا روز دوشنبه می داند.

ضرورت نقل كامل مطالب تاريخى باید مطالب سخیف را كه ناقلين روايت كردند طورى ذكر كرد كه هم معنا پوشيده نماند و هم رعايت ادب شده باشد، اما هيچ نقل نكردن پسنديده نيست و اگر مورّخان احساسات و عواطف را در نقل وقايع به كار برند، هيچ داستانى چنان كه واقع شده است به سمع متاخّرين نمى رسد.

مقام رأس الحسين در قاهره. خلفاى فاطمى سرى از شام به قاهره بردند و آوازه در انداختند سر حسين عليه السلام را آورديم براى سياست ملك و توجّه دادن مردم به قاهره.

ضرورت تردد شيعيان در زيارتگاه هاى مصر، و ... مناسب است شيعيان به آن قبور متبرّكه (مزار سیده نفیسه) توسّل جويند و گاهى در موسم حج به زيارت آنها روند تا به بركت آنها مذهب تشيّع در مصر هم رواجى گيرد و مردم مصر شيعيان را ببينند و بشناسند و ندانسته تهمت هاى ناروا به آنها نزنند...؛

ردّ سخنان سيوطى در لعن منجّمان. طعن سيوطى و امثال وى بر منجمّين از جهل است يا تجاهل، حساب كسوف و خسوف مانند حساب بهار و پاييز و ايام هفته است و همچنان كه نمى توان گفت شب بيست و هفتم ماه نو رؤيت شد، همچنين نمى توان گفت در غير وقت معيّن كسوف اتّفاق افتاد.

ترجمه ها و گزيده هاى دمع السجوم

نفس المهموم به چند زبان ترجمه شده و اين ترجمه ها در واقع از طريق دمع السجوم مرحوم شعرانى برگردان شده اند.

۱. ترجمه فرانسوى، از فريده مهدوى دامغانى، ۴۰۸ ص، قم، انصاريان، ۱۴۲۸ق / ۲۰۰۸.

۲. ترجمه انگليسى، از اعجاز على الحسينى، قم، انصاريان، ۲۰۰۹م.

۳. ترجمه اردو به قلم علامه سيد صفدر حسينى نجفى.

۴. ترجمه بنگالى، در دوجلد، از عرفان الحق، تصحيح و ويرايش رشيدالزمان و فاطمه منوره، انتشارات وايزمن بنگلادش، ۲۰۰۹ ـ ۲۰۱۰م.

گزيده و بازنگارى

۱. مثل باران گريستن: تلخيص دمع السجوم، مؤسسه شمس الضحى، ۱۷۶ ص، قم، شمس الضحى، ۱۳۸۳ ش.

۲. معرفى، تلخيص و بازنويسى على كاشفى خوانسارى، ويراستار روزبه كمالى، ۲۳۴ ص، تهران، كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان، ۱۳۸۴.

۳. كتاب آه: بازخوانى مقتل حضرت حسين بن على، ويرايش ياسين حجازى، ۵۷۹ ص، تهران، حكمت؛ جام طهور، ۱۳۸۷ (بازخوانى كتاب دمع السجوم ترجمه ابوالحسن شعرانى)

۴. آواز سرخ باران، حسين جلاير، تهران، نيستان، ۱۳۸۹ ش.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی