حدیث
عيون أخبار الرضا عليه السلام : حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق ، قال : حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى ، قال : حدّثنى أبو تراب عبيداللَّه بن موسى الرويانى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :
قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام . فَقالَ : ... حَدَّثنى أبى ، عَن جَدّى ، عَن آبائِهِ عليهم السلام ، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام: خاطَرَ بِنَفسِهِ مَنِ استَغنى [بِرَأيِهِ]
[۱].[۲]
ترجمه
حضرت عبد العظيم عليه السلام : به امام جواد عليه السلام گفتم : از پدرانت حديثى برايم بيان فرما . فرمود : «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل نمود كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : كسى كه با تكيه بر نظر خود، از نظر ديگران، احساس بى‌نيازى كند ، خود را در خطر افكنده است» .
شرح
اين سخن، ره‌نمود بسيار ارزنده‌اى در باره راه رسيدن به تشخيص درست تصميم‌گيرى، در همه زمينه‌ها بويژه تصميم‌هاى مديريتى است و آن، عبارت است از: اكتفا نكردن به تشخيص و نظر خود در كارها، و بهره‌گيرى از نظر و مشورت افراد صاحب نظر . در اين باره، چند نكته قابل توجّه است:
۱ . اين ره‌نمود، ريشه در آيه‌اى دارد كه اهل ايمان را تشويق مى‌كند در كارها مشورت كنند[۳]و از نظر ديگران براى انتخاب تصميم صحيح بهره‌گيرى نمايند . حتّى پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله كه از مصونيت الهى برخوردار است ، بايد در كارها با مسلمانان مشورت نمايد.[۴]
۲ . در نظام آفرينش به استثناى معصومان عليهم السلام، انديشه هيچ كس از خطا مصونيت ندارد، و معصومان نيز براى آن كه الگوى ديگران باشند، در كارها با ديگران مشورت مى‌كردند.
۳ . مقتضاى حكمت بالغه الهى، اين است كه انسان‌ها در تشخيص تصميم صحيح در زندگى، از نظر يكديگر استفاده كنند.
۴ . يكى از لغزش‌هاى خطرناك انديشه، استبداد رأى و اكتفا كردن به نظر خويش است، چنان كه از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود:
المُستَبِدُّ بِرَأيِهِ مَوقوفٌ عَلى مَداحِضِ الزَّلَلِ .
[۵]
كسى كه به استبداد رأى دچار شده ، بر لغزشگاه‌هاى انديشه، ايستاده است .
۵ . پرهيز كردن از خودرأيى و استفاده از نظر ديگران، به انسان كمك مى‌كند كه به انديشه درست دست يابد و ديدگاه‌هاى نادرست را تشخيص دهد.[۶]
[۱]واژه داخل كروشه را به نقل از كتاب بحار الأنوار افزوده‌ايم .
[۲]عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۵۳ ح ۲۰۴ ، بحار الأنوار : ج ۷۲ ص ۹۸ ح ۱ . نيز ، ر . ك : همين كتاب : ح ۹۳ .
[۳]شورا : آيه ۳۸ .
[۴]آل عمران : آيه ۱۵۹ .
[۵]بحار الأنوار : ج ۵۷ ص ۱۰۵ .
[۶]ر . ك : الكافى : ج ۸ ص ۲۲ ح ۴ .
