بازماندگان از غیر بنی هاشم
پرسش :
از غیر بنی هاشم چه کسانی در کربلا به اسارت در آمدند؟
پاسخ :
۱ . مُرَقّع بن ثُمامه اسدی .[۱]بر پایه گزارشی ، وی در كربلا مجروح شد و در كوفه از دنیا رفت .[۲]طبق گزارشی دیگر ، وی پس از واقعه كربلا به زاره[۳]و در گزارشی دیگر به رَبَذه ، تبعید شد و تا هلاكت یزید ، آن جا ماند و پس از گریختن ابن زیاد به شام ، به كوفه رفت .[۴]
۲ . سوّار بن عُمَیر جابری .[۵]وی در واقعه كربلا ، مجروح و اسیر شد و شش ماه پس از آن ، بر اثر جراحت هایی كه برداشته بود ، به شهادت رسید .[۶]در «زیارت ناحیه مقدّسه» ، آمده است :
السلام عَلَی الجَریحِ المَأسورِ سَوّارِ بنِ أبی حِمَیرٍ الفَهمِی الهَمدانِی[۷].[۸]
درود بر زخمی اسیر ، سوّار بن ابی حِمیر فَهْمی هَمْدانی !
۳ . عمرو بن عبد اللّه جُندَعی .[۹]او از مجروحان واقعه كربلاست كه یك سال بعد از آن، به شهادت رسید .[۱۰]در «زیارت ناحیه مقدّسه» ، از وی چنین یاد شده است :
السلام عَلَی المُرتَثِّ مَعَهُ عَمرِو بنِ عَبدِ اللّهِ الجَندَعِی .[۱۱]
درود بر مجروحِ كم جان ، عمرو بن عبد اللّه جُندَعی !
۴ . عُقْبة بن سَمعان . وی ، غلام رَباب ، همسر امام حسین علیه السلام بوده است .[۱۲]شیخ طوسی رحمه اللهاو را در زمره یاران امام علیه السلام آورده است .[۱۳]
او در تمام مسیر ، همراه امام علیه السلام بوده و از راویان مشهور واقعه كربلاست .[۱۴]
پس از واقعه كربلا دستگیر و بازجویی شد و وقتی گفت «من برده ام»،[۱۵]او را رها كردند . در زیارت رجبیه آمده است :
السلام علی عقبة بن سمعان .[۱۶]
سلام بر عقبة بن سمعان .
۵ . ضحّاك بن عبد اللّه مشرقی[۱۷]. وی همراهی خود با امام علیه السلام را مشروط به مفید بودن ، كرده بود و پس از آن كه مشخّص شد كه سرنوشت، چیزی جز شهادت نیست ، این موضوع را با امام علیه السلام در میان گذاشت . امام علیه السلام هم موافقت فرمود كه اگر می تواند ، خود را از حلقه محاصره دشمن ، خارج كند . بدین سان ، وی فرار را بر همراهی با امام علیه السلام و شهادت برگزید .[۱۸]
۶ . مسلم بن رباح . غلام علی بن ابی طالب علیه السلام و منشی ایشان بود كه از آزادشدگان به دست امام علیه السلام بوده است . او همچنین ، غلامِ حسین علیه السلام نیز بوده است .[۱۹]بر پایه برخی از گزارش ها ، وی در روز عاشورا ، در كنار امام علیه السلام بوده ؛ ولی احتمالاً به دلیل برده بودن ، در امان مانده است .[۲۰]
۷ . غلام عبد الرحمان بن عبد ربّه انصاری . او ، روایتگر ماجرای تنویرِ[۲۱]امام علیه السلام و برخی یارانش ، و نیز شوخی كردن یاران امام علیه السلام با یكدیگر در صبح عاشوراست[۲۲]و برخی از وقایع نبرد و سرنوشت خود را نیز چنین بیان می دارد :
سپس ، حسین علیه السلام بر اسبش سوار شد و قرآنی خواست . آن را گرفت و در مقابل خود گذاشت . آن گاه یارانش در برابر او نبرد شدیدی كردند . من نیز هنگامی كه دیدم آنها بر زمین افتاده اند ، خودم را رها ساختم و از آنها جدا شدم .[۲۳]
[۱]تاريخ الطبرى: ج ۵ ص ۴۵۴، الأخبار الطوال: ص ۲۵۹، أنساب الأشراف: ج ۳ ص ۴۱۱، إكمال الكمال : ج ۱ ص ۳۶۹ ، (كه اين دو منبع ، نام پدرش را «قمامه» آورده اند) البداية و النهاية : ج ۸ ص ۱۸۹ (كه نام پدر وى را «يمامه» آورده است) .
[۲]جمهرة النسب: ص ۱۸۱، الأنساب ، سمعانى : ج ۱ ص ۵۰۴ ، إكمال الكمال: ج ۱ ص ۳۶۹ .
[۳]تاريخ الطبرى: ج ۵ ص ۴۵۴، أنساب الأشراف: ج ۳ ص ۴۱۱ .
[۴]الأخبار الطوال: ص ۲۵۹.
[۵]ر . ك : ج ۶ ص ۴۰۵ (بخش هشتم / فصل سوم / سخنى درباره ديگر ياران شهيد امام حسين عليه السلام ) . نام پدر او را مختلف بيان نموده اند ، مانند : ابو عمير (المناقب ، ابن شهرآشوب: ج۴ ص ۱۱۳)، ابو حِميَر (زيارت ناحيه به روايت الإقبال : ج ۳ ص ۷۳ والمزار الكبير : ص ۴۹۵)، منعم (رجال الطوسى : ص ۱۰۱ ، إبصار العين : ص ۱۳۵، تنقيح المقال : ج ۱ ص ۷۰ ش ۵۳۴۹) ، حِميَر (الحدائق الورديّة : ج ۱ ص ۱۲۲) و حميد (زيارت ناحيه به روايت مصباح الزائر : ص ۲۸۵) .
[۶]الحدائق الورديّة : ج ۱ ص ۱۲۲ . در المناقب ابن شهرآشوب ، وى جزء شهداى حمله اوّلى شمرده شده است . ر . ك : همين دانش نامه : ج ۶ ص ۱۳۵ (بخش هشتم / فصل دوم / سخنى درباره شهداى حمله نخست) .
[۷]وفي مصباح الزائر : «سوار بن أبي حميد الفهمى الهمدانى» .
[۸]ر . ك : ج ۱۲ ص ۲۶۸ (بخش سيزدهم / فصل سيزدهم / زيارت دوم به روايت الإقبال) .
[۹]ر . ك : ج ۶ ص ۴۰۵ (بخش هشتم / فصل سوّم / سخنى درباره ديگر ياران شهيد امام حسين عليه السلام ) .
[۱۰]الحدائق الورديّة : ج ۱ ص ۱۲۲ . در المناقب ابن شهرآشوب وى را جز شهدا حمله اوّل آمده است . نيز ، ر . ك : همين دانش نامه : ج ۶ ص ۱۳۵ (بخش هشتم / فصل دوم / سخنى درباره شهداى حمله نخست) .
[۱۱]ر . ك : ج ۱۲ ص ۲۶۸ (بخش سيزدهم / فصل سيزدهم / زيارت دوم به روايت الإقبال) .
[۱۲]أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۴۱۰ ، الأخبار الطوال : ص ۲۵۹ . نيز ، ر . ك : همين دانش نامه : ج ۳ ص ۴۴۱ ح ۹۸۴ .
[۱۳]رجال الطوسى : ص ۱۰۴ ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج۴ ص ۷۸ .
[۱۴]ر . ك : ج ۳ ص ۴۴۱ ح ۹۸۴ و ج ۴ ص ۹ ح ۱۰۰۰ و ج ۵ ص ۷ ح ۱۳۲۷ و ص ۴۰۳ ح ۱۵۴۶ و ج ۶ ص ۲۹ ح ۱۵۸۳ و ص ۱۰۳ ح ۱۶۲۴ و ... .
[۱۵]تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۴۵۴ ، أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۴۱۰، الأخبار الطوال : ص ۲۵۹ .
[۱۶]ر . ك : ج ۱۲ ص ۱۱۸ (بخش سيزدهم / فصل دوازدهم / زيارت امام عليه السلام در أوّل رجب) .
[۱۷]وى از گزارشگران حادثه كربلاست (ر . ك : ج ۶ ص ۲۱ ح ۱۵۸۰ و ص ۳۹ ح ۱۵۹۶ و ص ۶۱ ح ۱۶۰۵ و ... .
[۱۸]ر . ك : تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۴۴۴ ، أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۴۰۴ .
[۱۹]رجال الطوسى : ص ۱۰۵ و ص ۲۷۳ يكى بودن طبقه رجالى ، شاهد بر آن است كه اين دو (غلام على عليه السلام و غلام حسين عليه السلام ) يكى هستند .
[۲۰]ر . ك : ج ۷ ص ۲۱۷ (بخش هشتم / فصل نهم / اصابت تيرى به پيشانى امام عليه السلام ) .
[۲۲]ر . ك : ج ۶ ص ۷۳ ح ۱۶۰۹ .
[۲۳]ر . ك : ج ۶ ص ۱۴۷ ح ۱۶۵۲ .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت