هرچند در این کتاب تمام جزئیات و تاریخچه تفکر امامیه ارائه نشده، اما آن را می‌توان پروندهای مختصر و مفید جهت آشنایی علاقه‌مندان به تاریخچه تفکر امامیه به ویژه طلاب علوم دینی دانست.
گروه آئین و اندیشه خبرگزاری فارس- تفکر امامیه، به ویژه در دوران غیبت کبرای امام عصر (عج)، فراز و نشیبهای متعددی را طی کرده و در هر مرحله با تلاشهای بزرگان شیعه و عنایت خاصه بقیهًَْْ الله الأعظم (ارواحنا فداه)، توانسته است تطورات چشمگیری را در زمینه فقه، حدیث، عقلیات و عرفان رقم بزند.
مراجعه به متون و منابع دست اول روایی، فقهی و کلامی شیعه، بدون اطلاع از سیر تحولات فکری شیعه و دیدگاه حاکم بر هر کتاب، مطالعه ای ناتمام است که برداشت هایی ناقص را در پی خواهد داشت. از این رو، لازمه رجوع به منابع علمی شیعه، اطلاع از روند تطورات تفکر شیعه و فضای حاکم بر هر مکتب و مرحله فکری است.
مراجعه به متون و منابع دست اول روایی، فقهی و کلامیشیعه، بدون اطلاع از سیر تحولات فکری شیعه و دیدگاه حاکم بر هر کتاب، مطالعه ای ناتمام است که برداشت هایی ناقص را در پی خواهد داشت. از این رو، لازمه رجوع به منابع علمی شیعه، اطلاع از روند تطورات تفکرشیعهو فضای حاکم بر هر مکتب و مرحله فکری است.
کتاب «نگاهی به تاریخ تفکر امامیه از آغاز تا ظهور صفویه» حاصل تلاش مشترک حجج اسلام، مهدی فرمانیان و مصطفی صادقی کاشانی به مطالعه اجمالی نحله ها، سیر تکامل و مکاتب فکریشیعهاز زمان حضور امامان معصوم: تا دوره صفویه پرداخته است. این کتاب در ۱۹۲صفحه توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است.
با توجه به اینکه تمرکز اصلی محتوای این کتاب بر مکاتب فکری قم و بغداد و مقایسه میان این دو مکتب بوده، دوران حضور ائمه: در این کتاب به عنوان دوران تکوین تفکر شیعه، به صورت مختصر بیان شده است. تفکرات اعتقادی و علمی شیعیان در زمان حضور امامان معصوم: تبیین شده و فضای فکری کوفه و مدینه و گرایش های فکری اصحاب ائمه در این کتاب به اختصار و گذرا بیان شده است. رویکردهای نقلی، عقلی و باطنی در میان اصحاب ائمه و نمونه هایی از مصادیق این نگرش ها در کتاب آمده و نحوه برخورد امامان معصوم: با این رویکردها بیان شده است.
دو مکتب اصلی مورد بحث در این کتاب، مکتب قم و بغداد هستند که در قالب بیان تفکرات عالمان برجسته هر مکتب، مورد بحث و مقایسه قرار گرفته اند.
مکتب قم با رویکردی حدیثی و نقلگرا در تفکرات عالمانی نظیر شیخ صدوق نمود یافته و دیدگاه های فکری و فقهی این مکتب بر این اساس و مبنا شکل گرفته است که در نتیجه، تأثیرات عمیقی را در سیر تفکرات شیعیان درپی داشته است. ریشه های دیدگاه کلامی شیعه عمدتاً در این مکتب شکل گرفته است.
مکتب بغداد نیز با رویکردی عقلگرا، نگرشی خاص را در مورد استفاده از نقل و عقل دارد که در این کتاب در قالب تفکرات عالمانی همچون شیخ مفید،سید مرتضیوشیخ طوسیمورد بررسی قرار گرفته است.
در این کتاب اختلافات فکری موجود میان حامیان هر مکتب و همچنین میان دو مکتب فکری قم و بغداد در موضوعات مختلف بیان شده و مقایسه هایی میان این دو مکتب در روش برداشت از منابع اصلی عقلی و نقلی انجام شده است.
در این کتاب اختلافات فکری موجود میان حامیان هر مکتب و همچنین میان دو مکتب فکری قم و بغداد در موضوعات مختلف بیان شده و مقایسه هایی میان این دو مکتب در روش برداشت از منابع اصلی عقلی و نقلی انجام شده است.
موضوعات مهمی همچون توحید، عدل، نبوت، امامت، معاد، رجعت، ایمان و اسلام بر اساس نظریات برجسته ترین علمای مکاتب قم و بغداد مورد بازبینی و مطالعه قرار گرفته است.
نفوذ تفکرات و اصطلاحات فلسفی در میان عالمان شیعه با ورود روش فلسفی در مباحث عالمانی همچون خواجه نصیر الدین طوسی و علامه حلی صورت گرفته است که شکل گیری این جریان فکری و تطورات آن نیز بخشی از کتاب را به خود اختصاص داده و پس از نفوذ فلسفه نیز تفکرات عرفانی ابنعربی عامل مهمی است که باعث رونق دیدگاه های عرفانی در تفکر شیعه شده و نقطه عطفی در تاریخ تفکر امامیه تا پیش از دوره صفویه قلمداد می شود.
هرچند در این کتاب تمام جزئیات و تاریخچه تفکر امامیه ارائه نشده، اما این کتاب را می توان پروندهای مختصر و مفید جهت آشنایی علاقه مندان به تاریخچه تفکر امامیه به ویژه طلاب علوم دینی دانست که مطالعه آن برای عموم طلاب و فضلای حوزه علمیه مفید و حائز اهمیت است.
