کامل بهائی

کتابی فارسی در موضوعات مختلف دینی

مشهورترین اثر عماد الدین (زنده در ۷۰۱ ق) کامل بهائی است. وی این کتاب را در اصفهان به پاس تجلیل و احترامی که بهاء الدین صاحب دیوان از او، برایش تألیف و به نام او موسوم کرده است. این کتاب به فارسی است. مؤلف در مدت دوازده سال مشغول تألیف آن بوده، ولی در اثنای آن کتب دیگری هم تصنیف کرده که نقض معالم فخر رازی از آن جمله است.

کتاب ابتدا با الفاظی مشکل و عباراتی سنگین نوشته شده بوده که مؤلف در بازنویسی آن را با عباراتی ساده می نگارد تا به فهم همگان نزدیک باشد: «و اول وضع این کتاب را بر الفاظ مشکل و عويص جمع کردم. اما چون نظر کردم در حیز تقلیل افاده و استفاده یافتم؛ ثانیاً صلاح در آن دیدم که تبدیل کنم عویصات را به واضحات و معضلات به مبینات تا فائده در زمین عجم عام گردد و در اکناف عالم شایع شود».

عماد الدین طبری، کامل بهائی را دربارۀ حقوق از دسته رفته حضرت شاه ولایت و سایر ائمۀ معصومین در امر زمامداری مسلمین به رشتۀ تألیف کشیده است.

مقدمۀ کتاب با برشماری عقاید شیعه و اوصاف شیعیان آغاز می شود و در ۲۸ باب به سامان می رسد. باب اول در اقسام علم، باب دوم در اقسام نعم الهی، باب سوم در بیان مذاهب اهل سنت... و باب بیست و هشتم در خروج امام حسین از مکه است.

برخی از مطالب تاریخی و نکات کلامی در این کتاب دیده می شود که منحصر به آن است و منشأ و منبعی هم برای آنها ذکر نکرده است. دیگر از ویژگی های کتاب، بهره گرفتن از آثار ضد اموی و محب اهل بیت است که برخی از آن آثار از بین رفته، که کتابهای حاویه فی مذمات المعاویه و مثالب بنی امیه از آن جمله اند.

چاپهای کامل بهائی

چاپ سنگی بمبئی؛
چاپ مؤسسه طبع و نشر قم در دو جلد به سال۱۳۷۶ق/۱۳۳۴ش؛
چاپ مکتب مرتضوی در دو جلد، سوق بین الحرمین، بی تا؛
چاپ مکتبۀ مصطفوی بی تا، بی جا؛
تحقیق وتصحیح اكبر صفدری قزوینی، انتشارات مرتضوی تهران به سال ۱۳۸۲، چاپ دوم ۱۳۸۶ش.

منابع:

کامل بهائی مقدمه مؤلف؛ مفاخر اسلام، ج ۴ از علی دوانی؛ مقالات تاریخی از رسول جعفریان، دفتر چهارم؛ رسالۀ اربعین، چاپ شده در مجلۀ مشکوة، شمارۀ ۱۲و ۱۳، پاییز و زمستان ۱۳۶۵ به تصحیح آقای نجیب مایل هروی.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی