بررسي و بازيابي کتاب مفقود «الخصائص العلوية» نطنزي
دکتر محمدعلي چلونگر ۱
دکتر سيد اصغر محمودآبادي ۲
منصور داداش‌نژاد ۳
چکيده
يکي از آثار مفقود اهل سنت در زمينه زندگاني ائمه ـ که منابع شيعي از آن استفاده کرده‌اند ـ کتاب الخصائص العلوية نطنزي، دانشمند سني قرن ششم هجري است. اين کتاب هر چند اينک باقي نمانده، اما معاصران نطنزي، مانند ابن شهر آشوب، از آن بهره برده‌اند. معرفي اين نويسنده کمتر شناخته شده و بررسي جايگاه نوشته وي در منابع بعدي و بيان ديدگاه‌هاي نويسنده آن ـ که نزديک به ديدگاه‌هاي شيعي است ـ در اين نوشته پي‌گيري شده است.
کليد واژه‌ها: نطنزي، الخصائص العلوية، فضايل‌نگاري، امام علي عليه السلام، منابع شيعي.
درآمد
نويسندگان اهل سنت در زمينه زندگاني ائمه، بويژه زندگاني امام علي و مناقب و فضايل آن حضرت کتاب‌هاي بسياري تدوين کرده‌اند. اندکي از اين کتاب‌ها برخوردار از ديدگاه تاريخي است، اما بيشتر آنها به منظور فضايل‌نگاري تدوين شده است. فضايل طرح شده در اين کتاب‌ها همان فضايلي است که شيعيان نيز در کتاب‌هاي خود، آنها را نقل کرده‌اند؛ با اين تفاوت که در منابع اهل سنت، فضايل امام علي با فضايل ديگر صحابه به هم آميخته است و فضايل مشابهي براي آنها نقل مي‌شود. يکي از نکات اصلي در کتاب‌هاي فضايل‌نگاري اهل سنت پايبندي ايشان به حفظ موقعيت صحابه رسول خداست. ايشان براي صحابه ترتيب و مراتبي قايل هستند که چهار خليفه اول و پس از آن، عشره مبشره برترين موقعيت را مي‌يابند. در اين ديدگاه و در ترتيبي که از سوي ايشان مراعات مي‌شود، امام علي در رتبه چهارم قرار مي‌گيرد. محدثان و مورخان، با اين گرايش، ترتيب افضليت خلفا را به همان منوال برگزيده‌شدنشان به خلافت مي‌دانند. ترتيب مورد نظر ايشان چنين است: ابوبکر، عمر، عثمان و بعد امام علي. اين گروه در
1.استاديار دانشگاه اصفهان.
2.دانشيار دانشگاه اصفهان.
3.دانشجوي دکتري تاريخ دانشگاه اصفهان.
