محتواي روايات و موارد بر جاي مانده

کتاب الخصائص العلوية نطنزي در قامت اصلي خويش باقي نمانده و اينک موجود نيست، ^۱ اما در مجموع، 111 روايت از نطنزي در منابع بعدي نقل شده است (پيوست شماره يک). نويسندگاني که کتاب الخصائص العلوية را در اختيار داشته و از آن مواردي را نقل کرده‌اند، به شرح زير عبارت‌اند از:
1. ابن شهر آشوب (م 588ق)، دانشمند شيعي ـ که معاصر وي بوده ـ ، اولين فردي است که از کتاب خصائص نطنزي ياد کرده و از آن بهره برده است. ابن شهرآشوب در ابتداي کتاب المناقب ـ که منابع خويش را بر مي‌شمرد ـ مي‌نويسد که به صورت مناوله ^۲ کتاب خصائص العلوية را در اختيار داشته است ^۳ و در کتاب المناقب، در مجموع، پنجاه مورد از نطنزي و معمولاً با ياد از عنوان کتاب الخصائص، از آن روايت نقل روايت مي‌کند.
از مجموع پنجاه روايتي که ابن شهر آشوب از کتاب الخصائص العلوية نقل کرده، 44 روايت در مناقب امام علي و شش مورد نيز در مناقب و فضايل حسنين است. موضوع احاديث نقل شده، بيان مناقب و فضايل است و به مسائل تاريخي کمتر پرداخته است. در رواياتي ـ که ابن شهر آشوب از کتاب نطنزي برگزيده ـ هيچ روايتي که در بر دارنده فضايلي از ديگر صحابه بويژه سه خليفه اول باشد، موجود نيست، بلکه برخي روايات، حاوي بيان ضعف‌هايي در ايشان است. برخي از روايات نطنزي در المناقب ابن شهر آشوب چنين است:
بنا بر روايتي، صحابه از جمله عمر در جنگ احد از کارزار فرار مي‌کنند و بعد از اين که امام علي را در جنگ رها کرده‌اند، از او پوزش مي‌خواهند. ^۴ همچنين، در جنگ خيبر، ابتدا ابوبکر و عمر به پيکار مي‌روند، اما موفق به پيروزي نمي‌شوند و رسول خدا از رفتار ايشان ناخشنود مي‌شود تا اين که امام علي را براي جنگ فرستاده و کامياب مي‌شود. ^۵ در مورد ديگر، عمر در حق امام علي جفا مي‌کند و رسول خدا در برابر او مي‌گويد که اذيت امام علي به منزله اذيت پيامبر است. ^۶
علاوه بر اين که نطنزي رواياتي را که در بردارنده نقاط ضعفي در صحابه است، بيان نموده، برخي موارد نقل شده از نطنزي با مباني اهل سنت سازگار نيست و از جمله عقايد گروهي از شيعيان به شمار مي‌رود؛ مانند وجود نام امام علي در ديوان انبيايي که به آنان وحي نمي‌شده؛ ^۷ اکمال دين با ولايت امام علي؛ ^۸ سؤال از ولايت امام علي پس از مرگ و شراکت ابليس در تولد کساني که با امام علي سر دشمني داشته‌اند. ^۹